var internalCityList={isRtl:true,results:[{label:”تهران (Thr)”,code:”thr”,cityTitle:”تهران”,isFeatured:true,airports:null,},{label:”اصفهان (Ifn)”,code:”ifn”,cityTitle:”اصفهان”,isFeatured:true,airports:null,},{label:”مشهد (Mhd)”,code:”mhd”,cityTitle:”مشهد”,isFeatured:true,airports:null,},{label:”کیش (Kih)”,code:”kih”,cityTitle:”کیش”,isFeatured:true,airports:null,},{label:”اهواز (Awz)”,code:”awz”,cityTitle:”اهواز”,isFeatured:true,airports:null,},{label:”شیراز (Syz)”,code:”syz”,cityTitle:”شیراز”,isFeatured:true,airports:null,},{label:”تبریز (Tbz)”,code:”tbz”,cityTitle:”تبریز”,isFeatured:true,airports:null,},{label:”بندر عباس (Bnd)”,code:”bnd”,cityTitle:”بندر عباس”,isFeatured:true,airports:null,},{label:”قشم (Gsm)”,code:”gsm”,cityTitle:”قشم”,isFeatured:false,airports:null,},{label:”رشت (Ras)”,code:”ras”,cityTitle:”رشت”,isFeatured:false,airports:null,},{label:”مراغه (Acp)”,code:”acp”,cityTitle:”مراغه”,isFeatured:false,airports:null,},{label:”خوی (Khy)”,code:”khy”,cityTitle:”خوی”,isFeatured:false,airports:null,},{label:”ماکو (Imq)”,code:”imq”,cityTitle:”ماکو”,isFeatured:false,airports:null,},{label:”ارومیه (Omh)”,code:”omh”,cityTitle:”ارومیه”,isFeatured:false,airports:null,},{label:”اردبیل (Adu)”,code:”adu”,cityTitle:”اردبیل”,isFeatured:false,airports:null,},{label:”پارس آباد (Pfq)”,code:”pfq”,cityTitle:”پارس آباد”,isFeatured:false,airports:null,},{label:”کاشان (Kks)”,code:”kks”,cityTitle:”کاشان”,isFeatured:false,airports:null,},{label:”کرج (Pyk)”,code:”pyk”,cityTitle:”کرج”,isFeatured:false,airports:null,},{label:”ایلام (Iil)”,code:”iil”,cityTitle:”ایلام”,isFeatured:false,airports:null,},{label:”بوشهر (Buz)”,code:”buz”,cityTitle:”بوشهر”,isFeatured:false,airports:null,},{label:”خارک (Khk)”,code:”khk”,cityTitle:”خارک”,isFeatured:false,airports:null,},{label:”عسلویه (Pgu)”,code:”pgu”,cityTitle:”عسلویه”,isFeatured:false,airports:null,},{label:”شهرکرد (Cqd)”,code:”cqd”,cityTitle:”شهرکرد”,isFeatured:false,airports:null,},{label:”طبس (Tcx)”,code:”tcx”,cityTitle:”طبس”,isFeatured:false,airports:null,},{label:”بیرجند (Xbj)”,code:”xbj”,cityTitle:”بیرجند”,isFeatured:false,airports:null,},{label:”سبزوار (Afz)”,code:”afz”,cityTitle:”سبزوار”,isFeatured:false,airports:null,},{label:”بجنورد (Bjb)”,code:”bjb”,cityTitle:”بجنورد”,isFeatured:false,airports:null,},{label:”آبادان (Abd)”,code:”abd”,cityTitle:”آبادان”,isFeatured:false,airports:null,},{label:”دزفول (Def)”,code:”def”,cityTitle:”دزفول”,isFeatured:false,airports:null,},{label:”مسجد سلیمان (Qmj)”,code:”qmj”,cityTitle:”مسجد سلیمان”,isFeatured:false,airports:null,},{label:”بندر ماهشهر (Mrx)”,code:”mrx”,cityTitle:”بندر ماهشهر”,isFeatured:false,airports:null,},{label:”امیدیه (Akw)”,code:”akw”,cityTitle:”امیدیه”,isFeatured:false,airports:null,},{label:”زنجان (Jwn)”,code:”jwn”,cityTitle:”زنجان”,isFeatured:false,airports:null,},{label:”سمنان (Snx)”,code:”snx”,cityTitle:”سمنان”,isFeatured:false,airports:null,},{label:”شاهرود (Rud)”,code:”rud”,cityTitle:”شاهرود”,isFeatured:false,airports:null,},{label:”ایرانشهر (Ihr)”,code:”ihr”,cityTitle:”ایرانشهر”,isFeatured:false,airports:null,},{label:”چابهار (Zbr)”,code:”zbr”,cityTitle:”چابهار”,isFeatured:false,airports:null,},{label:”زابل (Acz)”,code:”acz”,cityTitle:”زابل”,isFeatured:false,airports:null,},{label:”زاهدان (Zah)”,code:”zah”,cityTitle:”زاهدان”,isFeatured:false,airports:null,},{label:”جهرم (Jar)”,code:”jar”,cityTitle:”جهرم”,isFeatured:false,airports:null,},{label:”فسا (Faz)”,code:”faz”,cityTitle:”فسا”,isFeatured:false,airports:null,},{label:”لار (Lrr)”,code:”lrr”,cityTitle:”لار”,isFeatured:false,airports:null,},{label:”لامرد (Lfm)”,code:”lfm”,cityTitle:”لامرد”,isFeatured:false,airports:null,},{label:”سنندج (Sdg)”,code:”sdg”,cityTitle:”سنندج”,isFeatured:false,airports:null,},{label:”بم (Bxr)”,code:”bxr”,cityTitle:”بم”,isFeatured:false,airports:null,},{label:”جیرفت (Jyr)”,code:”jyr”,cityTitle:”جیرفت”,isFeatured:false,airports:null,},{label:”رفسنجان (Rjn)”,code:”rjn”,cityTitle:”رفسنجان”,isFeatured:false,airports:null,},{label:”سیرجان (Syj)”,code:”syj”,cityTitle:”سیرجان”,isFeatured:false,airports:null,},{label:”کرمان (Ker)”,code:”ker”,cityTitle:”کرمان”,isFeatured:false,airports:null,},{label:”کرمانشاه (Ksh)”,code:”ksh”,cityTitle:”کرمانشاه”,isFeatured:false,airports:null,},{label:”گرگان (Gbt)”,code:”gbt”,cityTitle:”گرگان”,isFeatured:false,airports:null,},{label:”کلاله (Klm)”,code:”klm”,cityTitle:”کلاله”,isFeatured:false,airports:null,},{label:”ساری (Sry)”,code:”sry”,cityTitle:”ساری”,isFeatured:false,airports:null,},{label:”نوشهر (Nsh)”,code:”nsh”,cityTitle:”نوشهر”,isFeatured:false,airports:null,},{label:”رامسر (Rzr)”,code:”rzr”,cityTitle:”رامسر”,isFeatured:false,airports:null,},{label:”اراک (Ajk)”,code:”ajk”,cityTitle:”اراک”,isFeatured:false,airports:null,},{label:”بندرلنگه (Bdh)”,code:”bdh”,cityTitle:”بندرلنگه”,isFeatured:false,airports:null,},{label:”جزیره لاوان (Lvp)”,code:”lvp”,cityTitle:”جزیره لاوان”,isFeatured:false,airports:null,},{label:”همدان (Hdm)”,code:”hdm”,cityTitle:”همدان”,isFeatured:false,airports:null,},{label:”یزد (Azd)”,code:”azd”,cityTitle:”یزد”,isFeatured:false,airports:null,},{label:”خرم آباد (Khd)”,code:”khd”,cityTitle:”خرم آباد”,isFeatured:false,airports:null,},{label:”یاسوج (Yes)”,code:”yes”,cityTitle:”یاسوج”,isFeatured:false,airports:null,},{label:”گچساران (Gch)”,code:”gch”,cityTitle:”گچساران”,isFeatured:false,airports:null,},],};var destinationInternalCityList={isRtl:true,results:[{label:”مشهد (Mhd)”,code:”mhd”,cityTitle:”مشهد”,isFeatured:true,airports:null,},{label:”تبریز (Tbz)”,code:”tbz”,cityTitle:”تبریز”,isFeatured:true,airports:null,},{label:”تهران (Thr)”,code:”thr”,cityTitle:”تهران”,isFeatured:true,airports:null,},{label:”جزیره کیش (Kih)”,code:”kih”,cityTitle:”جزیره کیش”,isFeatured:true,airports:null,},{label:”شیراز (Syz)”,code:”syz”,cityTitle:”شیراز”,isFeatured:true,airports:null,},{label:”اهواز (Awz)”,code:”awz”,cityTitle:”اهواز”,isFeatured:true,airports:null,},{label:”قشم (Gsm)”,code:”gsm”,cityTitle:”قشم”,isFeatured:true,airports:null,},{label:”اصفهان (Ifn)”,code:”ifn”,cityTitle:”اصفهان”,isFeatured:true,airports:null,},{label:”چابهار (Zbr)”,code:”zbr”,cityTitle:”چابهار”,isFeatured:false,airports:null,},{label:”زنجان (Jwn)”,code:”jwn”,cityTitle:”زنجان”,isFeatured:false,airports:null,},{label:”زابل (Acz)”,code:”acz”,cityTitle:”زابل”,isFeatured:false,airports:null,},{label:”گچساران (Gch)”,code:”gch”,cityTitle:”گچساران”,isFeatured:false,airports:null,},{label:”اراک (Ajk)”,code:”ajk”,cityTitle:”اراک”,isFeatured:false,airports:null,},{label:”کرمانشاه (Ksh)”,code:”ksh”,cityTitle:”کرمانشاه”,isFeatured:false,airports:null,},{label:”کاشان (Kks)”,code:”kks”,cityTitle:”کاشان”,isFeatured:false,airports:null,},{label:”سیرجان (Syj)”,code:”syj”,cityTitle:”سیرجان”,isFeatured:false,airports:null,},{label:”ارومیه (Omh)”,code:”omh”,cityTitle:”ارومیه”,isFeatured:false,airports:null,},{label:”دزفول (Def)”,code:”def”,cityTitle:”دزفول”,isFeatured:false,airports:null,},{label:”عسلویه (Pgu)”,code:”pgu”,cityTitle:”عسلویه”,isFeatured:false,airports:null,},{label:”طبس (Tcx)”,code:”tcx”,cityTitle:”طبس”,isFeatured:false,airports:null,},{label:”ماکو (Mku)”,code:”mku”,cityTitle:”ماکو”,isFeatured:false,airports:null,},{label:”ایرانشهر (Ihr)”,code:”ihr”,cityTitle:”ایرانشهر”,isFeatured:false,airports:null,},{label:”جهرم (Jar)”,code:”jar”,cityTitle:”جهرم”,isFeatured:false,airports:null,},{label:”خارک (Khk)”,code:”khk”,cityTitle:”خارک”,isFeatured:false,airports:null,},{label:”خوی (Khy)”,code:”khy”,cityTitle:”خوی”,isFeatured:false,airports:null,},{label:”شاهرود (Rud)”,code:”rud”,cityTitle:”شاهرود”,isFeatured:false,airports:null,},{label:”کرج (Pyk)”,code:”pyk”,cityTitle:”کرج”,isFeatured:false,airports:null,},{label:”کلاله (Klm)”,code:”klm”,cityTitle:”کلاله”,isFeatured:false,airports:null,},{label:”لامرد (Lfm)”,code:”lfm”,cityTitle:”لامرد”,isFeatured:false,airports:null,},{label:”ابوموسی (Aeu)”,code:”aeu”,cityTitle:”ابوموسی”,isFeatured:false,airports:null,},{label:”آغاجاری (Akw)”,code:”akw”,cityTitle:”آغاجاری”,isFeatured:false,airports:null,},{label:”فسا (Faz)”,code:”faz”,cityTitle:”فسا”,isFeatured:false,airports:null,},{label:”آبادان (Abd)”,code:”abd”,cityTitle:”آبادان”,isFeatured:false,airports:null,},{label:”اردبیل (Adu)”,code:”adu”,cityTitle:”اردبیل”,isFeatured:false,airports:null,},{label:”ایلام (Iil)”,code:”iil”,cityTitle:”ایلام”,isFeatured:false,airports:null,},{label:”بجنورد (Bjb)”,code:”bjb”,cityTitle:”بجنورد”,isFeatured:false,airports:null,},{label:”بم (Bxr)”,code:”bxr”,cityTitle:”بم”,isFeatured:false,airports:null,},{label:”بندر عباس (Bnd)”,code:”bnd”,cityTitle:”بندر عباس”,isFeatured:false,airports:null,},{label:”بندر لنگه (Bdh)”,code:”bdh”,cityTitle:”بندر لنگه”,isFeatured:false,airports:null,},{label:”بندر ماهشهر (Mrx)”,code:”mrx”,cityTitle:”بندر ماهشهر”,isFeatured:false,airports:null,},{label:”بوشهر (Buz)”,code:”buz”,cityTitle:”بوشهر”,isFeatured:false,airports:null,},{label:”بیرجند (Xbj)”,code:”xbj”,cityTitle:”بیرجند”,isFeatured:false,airports:null,},{label:”پارس آباد (Pfq)”,code:”pfq”,cityTitle:”پارس آباد”,isFeatured:false,airports:null,},{label:”خرم آباد (Khd)”,code:”khd”,cityTitle:”خرم آباد”,isFeatured:false,airports:null,},{label:”رامسر (Rzr)”,code:”rzr”,cityTitle:”رامسر”,isFeatured:false,airports:null,},{label:”رشت (Ras)”,code:”ras”,cityTitle:”رشت”,isFeatured:false,airports:null,},{label:”رفسنجان (Rjn)”,code:”rjn”,cityTitle:”رفسنجان”,isFeatured:false,airports:null,},{label:”زاهدان (Zah)”,code:”zah”,cityTitle:”زاهدان”,isFeatured:false,airports:null,},{label:”سبزوار (Afz)”,code:”afz”,cityTitle:”سبزوار”,isFeatured:false,airports:null,},{label:”سنندج (Sdg)”,code:”sdg”,cityTitle:”سنندج”,isFeatured:false,airports:null,},{label:”شهرکرد (Cqd)”,code:”cqd”,cityTitle:”شهرکرد”,isFeatured:false,airports:null,},{label:”گرگان (Gbt)”,code:”gbt”,cityTitle:”گرگان”,isFeatured:false,airports:null,},{label:”لار (Lrr)”,code:”lrr”,cityTitle:”لار”,isFeatured:false,airports:null,},{label:”مراغه (Acp)”,code:”acp”,cityTitle:”مراغه”,isFeatured:false,airports:null,},{label:”نوشهر (Nsh)”,code:”nsh”,cityTitle:”نوشهر”,isFeatured:false,airports:null,},{label:”همدان (Hdm)”,code:”hdm”,cityTitle:”همدان”,isFeatured:false,airports:null,},{label:”کرمان (Ker)”,code:”ker”,cityTitle:”کرمان”,isFeatured:false,airports:null,},{label:”یزد (Azd)”,code:”azd”,cityTitle:”یزد”,isFeatured:false,airports:null,},{label:”ساری (Sry)”,code:”sry”,cityTitle:”ساری”,isFeatured:false,airports:null,},{label:”یاسوج (Yes)”,code:”yes”,cityTitle:”یاسوج”,isFeatured:false,airports:null,},{label:”جیرفت (Jyr)”,code:”jyr”,cityTitle:”جیرفت”,isFeatured:false,airports:null,},],};var externalCityList={isRtl:true,results:[{label:”بانکوک,تایلند”,code:”BKKALL”,cityTitle:”بانکوک”,isFeatured:true,airports:[{label:”بین‌المللی دن موئنگ(dmk)”,code:”DMK”,cityTitle:”بانکوک”},{label:”سووارنابومی(bkk)”,code:”BKK”,cityTitle:”بانکوک”},],},{label:”بارسلونا,اسپانیا”,code:”BCNALL”,cityTitle:”بارسلونا”,isFeatured:true,airports:[{label:”بارسلونا(bcn)”,code:”BCN”,cityTitle:”بارسلونا”},],},{label:”استانبول,ترکیه”,code:”ISTALL”,cityTitle:”استانبول”,isFeatured:true,airports:[{label:”فرودگاه جدید استانبول(ist)”,code:”IST”,cityTitle:”استانبول”,},{label:”فرودگاه صبیحه گوکچن استانبول(saw)”,code:”SAW”,cityTitle:”استانبول”,},],},{label:”پاریس,فرانسه”,code:”PARALL”,cityTitle:”پاریس”,isFeatured:true,airports:[{label:”تیلی(bva)”,code:”BVA”,cityTitle:”پاریس”},{label:”شارل دو گول(cdg)”,code:”CDG”,cityTitle:”پاریس”},{label:”اورلی(ory)”,code:”ORY”,cityTitle:”پاریس”},],},{label:”پوکت,تایلند”,code:”HKTALL”,cityTitle:”پوکت”,isFeatured:true,airports:[{label:”بین‌المللی پوکت(hkt)”,code:”HKT”,cityTitle:”پوکت”},],},{label:”تفلیس,گرجستان”,code:”TBSALL”,cityTitle:”تفلیس”,isFeatured:true,airports:[{label:”فرودگاه بین‌المللی تفلیس(tbs)”,code:”TBS”,cityTitle:”تفلیس”,},],},{label:”تهران,ایران”,code:”THRALL”,cityTitle:”تهران”,isFeatured:true,airports:[{label:”فرودگاه بین‌المللی امام خمینی(ika)”,code:”IKA”,cityTitle:”تهران”,},],},{label:”ونکوور,کانادا”,code:”YVRALL”,cityTitle:”ونکوور”,isFeatured:true,airports:[{label:”کول هاربور سیپلین بیس(cxh)”,code:”CXH”,cityTitle:”ونکوور”,},{label:”ابتسفرد(yxx)”,code:”YXX”,cityTitle:”ونکوور”},{label:”بین‌المللی ونکوور(yvr)”,code:”YVR”,cityTitle:”ونکوور”},],},],};var destinationExternalCityList={isRtl:true,results:[{label:”بانکوک,تایلند”,code:”BKKALL”,cityTitle:”بانکوک”,isFeatured:true,airports:[{label:”بین‌المللی دن موئنگ(dmk)”,code:”DMK”,cityTitle:”بانکوک”},{label:”سووارنابومی(bkk)”,code:”BKK”,cityTitle:”بانکوک”},],},{label:”بارسلونا,اسپانیا”,code:”BCNALL”,cityTitle:”بارسلونا”,isFeatured:true,airports:[{label:”بارسلونا(bcn)”,code:”BCN”,cityTitle:”بارسلونا”},],},{label:”استانبول,ترکیه”,code:”ISTALL”,cityTitle:”استانبول”,isFeatured:true,airports:[{label:”فرودگاه جدید استانبول(ist)”,code:”IST”,cityTitle:”استانبول”,},{label:”فرودگاه صبیحه گوکچن استانبول(saw)”,code:”SAW”,cityTitle:”استانبول”,},],},{label:”پاریس,فرانسه”,code:”PARALL”,cityTitle:”پاریس”,isFeatured:true,airports:[{label:”تیلی(bva)”,code:”BVA”,cityTitle:”پاریس”},{label:”شارل دو گول(cdg)”,code:”CDG”,cityTitle:”پاریس”},{label:”اورلی(ory)”,code:”ORY”,cityTitle:”پاریس”},],},{label:”پوکت,تایلند”,code:”HKTALL”,cityTitle:”پوکت”,isFeatured:true,airports:[{label:”بین‌المللی پوکت(hkt)”,code:”HKT”,cityTitle:”پوکت”},],},{label:”تفلیس,گرجستان”,code:”TBSALL”,cityTitle:”تفلیس”,isFeatured:true,airports:[{label:”فرودگاه بین‌المللی تفلیس(tbs)”,code:”TBS”,cityTitle:”تفلیس”,},],},{label:”تهران,ایران”,code:”THRALL”,cityTitle:”تهران”,isFeatured:true,airports:[{label:”فرودگاه بین‌المللی امام خمینی(ika)”,code:”IKA”,cityTitle:”تهران”,},],},{label:”ونکوور,کانادا”,code:”YVRALL”,cityTitle:”ونکوور”,isFeatured:true,airports:[{label:”کول هاربور سیپلین بیس(cxh)”,code:”CXH”,cityTitle:”ونکوور”,},{label:”ابتسفرد(yxx)”,code:”YXX”,cityTitle:”ونکوور”},{label:”بین‌المللی ونکوور(yvr)”,code:”YVR”,cityTitle:”ونکوور”},],},],};

var restaurantDefault=[{“id”:118,”title”:”تهران”,”slug”:”تهران”,”provinceSlug”:”Tehran”,”countrySlug”:”iran”,”cityTitle”:null,”provinceTitle”:”استان تهران”,”countryTitle”:”ایران”,”restaurantInfoType”:3},{“id”:28516,”title”:”مشهد”,”slug”:”Mashhad”,”provinceSlug”:”Razavi-Khorasan”,”countrySlug”:”iran”,”cityTitle”:null,”provinceTitle”:”استان خراسان رضوی”,”countryTitle”:”ایران”,”restaurantInfoType”:3},{“id”:57,”title”:”اصفهان”,”slug”:”Isfahan”,”provinceSlug”:”esfahan”,”countrySlug”:”iran”,”cityTitle”:null,”provinceTitle”:”استان اصفهان”,”countryTitle”:”ایران”,”restaurantInfoType”:3},{“id”:262,”title”:”شیراز”,”slug”:”Shiraz”,”provinceSlug”:”Fars”,”countrySlug”:”iran”,”cityTitle”:null,”provinceTitle”:”استان فارس”,”countryTitle”:”ایران”,”restaurantInfoType”:3},{“id”:30425,”title”:”تبریز”,”slug”:”Tabriz”,”provinceSlug”:”East-Azerbaijan”,”countrySlug”:”iran”,”cityTitle”:null,”provinceTitle”:”استان آذربایجان شرقی”,”countryTitle”:”ایران”,”restaurantInfoType”:3},{“id”:435,”title”:”کیش”,”slug”:”Kish”,”provinceSlug”:”Hormozgan”,”countrySlug”:”iran”,”cityTitle”:null,”provinceTitle”:”استان هرمزگان”,”countryTitle”:”ایران”,”restaurantInfoType”:3},{“id”:28355,”title”:”قشم”,”slug”:”Qeshm”,”provinceSlug”:”Hormozgan”,”countrySlug”:”iran”,”cityTitle”:null,”provinceTitle”:”استان هرمزگان”,”countryTitle”:”ایران”,”restaurantInfoType”:3},{“id”:453,”title”:”یزد”,”slug”:”Yazd”,”provinceSlug”:”Yazd”,”countrySlug”:”iran”,”cityTitle”:null,”provinceTitle”:”استان یزد”,”countryTitle”:”ایران”,”restaurantInfoType”:3},{“id”:3,”title”:”استان اردبیل”,”slug”:”Ardabil”,”provinceSlug”:null,”countrySlug”:”iran”,”cityTitle”:null,”provinceTitle”:null,”countryTitle”:”ایران”,”restaurantInfoType”:2},{“id”:27,”title”:”استان مازندران”,”slug”:”Mazandaran”,”provinceSlug”:null,”countrySlug”:”iran”,”cityTitle”:null,”provinceTitle”:null,”countryTitle”:”ایران”,”restaurantInfoType”:2},{“id”:25,”title”:”استان گیلان”,”slug”:”Gilan”,”provinceSlug”:null,”countrySlug”:”iran”,”cityTitle”:null,”provinceTitle”:null,”countryTitle”:”ایران”,”restaurantInfoType”:2}];

کپی بخش یا کل هر کدام از مطالب کجارو تنها با کسب مجوز مکتوب امکان پذیر است.

علی بابا | مجله سفر و گردشگری – مجله گردشگری علی بابا

جاذبه های گردشگری مذهبی ایران هم فال هستند و هم تماشا. فرکانس مثبت و احساس خوب اماکنی چون حرم شاه عبدالعظیم حسنی اولین چیزی است که با حضور در این فضا، قلب‌ها را تسخیر می‌کند. به همین دلیل است که اکثر افراد از بُعد احساسی حرم‌ها را بررسی می‌کنند و کم‌تر درباره دیدنی‌ها و جاذبه‌های گردشگری آن‌ها صحبت می‌شود.

حرم شاه عبدالعظیم حسنی، یا به قول محلی‌ها شابدلعظیم، یکی از خاطره‌انگیزترین مکان‌ها برای اهالی شهر ری است. نذری محرم، جشن سال نو، هیئت‌های تاسوعا و عاشورا و نماز روزهای عید مراسم‌هایی بودند که در آن بسیاری از اهالی شهر ری و مردم سایر نقاط کشور و مسافران تهران در آن شرکت می‌کردند و خاطره‌ای مشترک در میان آن‌ها هستند. در این مقاله از مجله گردشگری علی بابا بیشتر درباره تاریخچه حرم، معماری و قسمت‌های مختلف این مکان مقدس می‌خوانید. مطالبی که شاید کم‌تر کسی به آن‌ها توجه کرده باشد.

حرم شاه عبدالعظیم حسنی در شهر ری قرار دارد و از سه ورودی شمالی، غربی و جنوبی می‌توان به آن دسترسی داشت.

در ساعات ابتدایی روز و تا پیش از اذان ظهر حرم خلوت‌تر از زمان‌های دیگر است.حرم شاه عبدالعظیم

بلوار شهید دستواره، کمربندی شهرری و ایستگاه متروی شهرری مسیرهای دسترسی به حرم شاه عبدالعظیم هستند.

بسیاری از شخصیت‌های سیاسی و دینی و مشاهیر ایران در حرم شاه عبدالعظیم دفن شده‌اند. امامزاده حمزه و امامزاده طاهر دو شخصیت دفن شده در این حرم هستند.

عبدالعظیم حسنی یکی از علمای شیعه است که جد چهار نسل قبل او امام حسن مجتبی بوده و در مدینه متولد شده است. روایت‌های مختلفی درباره زمان تولد، زندگی و وفات او وجود دارد. برخی از علما می‌گویند او در زمان امام رضا و امام جواد زندگی می‌کرده و بعد از عرضه ایمان به امام هادی، فوت کرده است.

اما برخی دیگر می‌گویند عبدالعظیم حسنی در زمان امام رضا نبوده و تنها با امام جواد و امام هادی هم عصر است. گروه دیگری هم او را در زمره اصحاب امام حسن عسگری می‌شمارند. اما صحبت مشترک بین همه آن‌ها، صمیمیت این شخص با ائمه شیعه است.

روایات موجود درباره مرگ او نیز متفاوت است؛ برخی از علما می‌گویند او به مرگ طبیعی فوت شده، اما برخی دیگر بر این باورند که احمد بن علی نجاشی او را به بیماری خاصی مبتلا کرده و بعد از آن هم زنده به گور شده است و او را جزو شهدای اسلام به شمار می‌آورند.

عبدالعظیم حسنی یکی از مهم‌ترین راویان شیعه است که بسیاری از احادیث معصومین را ثبت کرده و به نسل‌های بعدی انتقال داده. دوران زندگی او مصادف با فشارهای حکومت بنی‌عباس علیه شیعیان بود و به همین دلیل او مدتی را به صورت پنهانی در میان مردم مدینه، بغداد و سامرا زندگی کرد.

درباره هدف عبدالعظیم حسنی به ری نیز نقل‌های مختلفی وجود دارد؛ یکی از نقل‌ها می‌گوید به دستور امام هادی و برای فرار از آزار حکومت بنی‌عباس از سامرا به ری مهاجرت کرد. اما روایت‌هایی مبتنی بر مهاجرت وی برای زیارت حرم امام رضا هم وجود دارد. او در سردابی در شهرری ساکن شد و کم‌کم شیعیان متوجه حضور او در این منطقه شدند و به دیدارش آمدند. او تا زمان مرگ در این منطقه زندگی کرد و در همان‌جا نیز دفن شد.

هنگام حضور شاه عبدالعظیم در شهرری، یکی از شیعیان خواب پیامبر را دید. او در خواب درخت سیبی را به مرد شیعه نشان داد و گفت یکی از نوادگان من به زودی در این شهر از دنیا می‌رود و باید زیر این درخت سیب دفن شود. مرد روز بعد باغ را پیدا کرد و می‌خواست آن را از صاحب باغ بخرد. اما صاحب باغ هم همان خواب را دیده بود و قصد داشت باغ را وقف شیعیان کند. این باغ بنای اولیه حرم شاه عبدالعظیم حسنی بود.

بنای حرم برای اولین بار در دوران حکومت آل بویه به صورت اساسی تعمیر شد. معماری اصلی این بنا، شبیه به سبک دوران سلجوقی است و به همین دلیل احتمال می‌رود سلجوقیان نیز تغییرات اساسی در بنا ایجاد کرده باشند. آینه‌کاری‌ها و صحن‌ها و ایوان آستانه حرم در دوران شاه طهماسب صفوی و سایر پادشاهان این سلسله ساخته شده است.

ناصرالدین شاه قاجار نیز از جمله افرادی بود که تعمیرات اساسی روی حرم شاه عبدالعظیم انجام داد و دستور داد پوششی زرین برای گنبد ایجاد کنند. رسیدگی به حرم تا دوران پهلوی هم ادامه داشت و حتی رضا شاه پهلوی آرامگاهی در جوار حرم شاه عبدالعظیم حسنی برای خود ساخته بود. این بنا با انقلاب اسلامی تخریب شد.

معماری بناهای مذهبی یکی از مهم‌ترین علت‌هایی است که آن‌ها را در زمره جاذبه‌های گردشگری شهرهای مختلف قرار می‌دهد. در اکثر این بناها آثاری از معماری ایرانی- اسلامی و هنر هنرمندان نسل‌های مختلف دیده می‌شود. حرم شاه عبدالعظیم در ابتدا تنها شامل یک صحن و بنای اصلی حرم بود اما به مرور زمان توسعه داده شد.

بنای اصلی حرم چهار ضلعی است که دو طبقه طاق‌بندی دارد و در طبقه اول به هشت ضلعی و طبقه دوم به شانزده ضلعی تقسیم می‌شود. گنبد حرم روی شانزده ضلعی بنا شده است. تمام قسمت‌های داخلی حرم به هنر آینه‌کاری مزین است. در دوره قاجار، معماران ایرانی اقدامات بسیاری برای کاشی‌کاری و آینه‌کاری حرم انجام دادند. درب‌های منبت و خاتم، احداث مناره‌ها و تعمیر ضریح از دیگر تغییرات معماری دوران قاجار بود.

در دوران انقلاب اسلامی نیز تغییراتی در معماری حرم ایجاد شد؛ تخریب مقبره رضاشاه و تأسیس حوزه علمیه، تأسیس ایوان شرقی و شبستان‌های غربی و جنوبی از جمله اقدامات دوران معاصر بوده است.

حرم شاه عبدالعظیم حسنی در حال حاضر قسمت‌های مختلفی دارد و علاوه بر زیارتگاه، شامل مدرسه و حوزه علمیه، موزه و غرفه‌های مختلف است. اگر مسافر تهران هستید، بهتر است حتما زمانی برای بازدید از این بنای تاریخی مذهبی اختصاص دهید؛ ترکیب معماری عصرهای مختلف ایران و موزه و غرفه‌های این زیارتگاه، دیدنی‌های بسیاری برای گردشگران دارد و به جرئت می‌توان گفت که از جاهای دیدنی تهران هم است. البته از آنجایی که برخی از گردشگران بدون راهنما وارد حرم شابدلعظیم می‌شوند، احتمالا بسیاری از دیدنی‌های آن را نمی‌بینند و تنها از زیارتگاه اصلی بازدید می‌کنند.

در این بخش از مقاله، درباره قسمت‌های مختلف حرم شاه عبدالعظیم توضیح داده‌ایم. با توجه به این راهنما می‌توانید به سراغ بخش‌هایی که برایتان جذابیت دارند بروید و این زیارتگاه‌ها را در لیست تهرانگردی خود قرار دهید.

گنبد و مناره‌های هر مکان مذهبی اولین قسمتی هستند که توجه زائران را جلب می‌کنند و معمولا هم معماری به سبک ایرانی- اسلامی دارند. گنبد اصلی حرم یکی از قدیمی‌ترین آثار معماری است که هنگام اولین‌ بازسازی‌های بقعه ساخته شده است. ساختار گنبد در زمان شاه طهماسب صفوی به شکل کنونی درآمده و به دستور ناصرالدین شاه قاجار پوشش طلا روی آن کشیده شد. همچنین کتیبه‌هایی از اشعار و آیات قرآن از جمله «انا فتحنا لک فتحا مبینا» آثاری است که به دستور این پادشاه قاجار روی گنبد ثبت شده است.

گلدسته‌های بلند حرم شاه عبدالعظیم حسنی نیز در زمان قاجار ساخته شده است. مناره‌ها جزو شاهکارهای منحصر به فرد معماری بناهای مذهبی و تاریخی ایران هستند که معمولا بدنه آن‌ها کاشی‌کاری دارد. کاشی‌هایی به رنگ‌های فیروزه‌ای، آبی و طلایی که روی قسمت‌های آن نام‌های مقدس مذهبی دیده می‌شود. نمای گنبد اصلی و گنبدهای کوچک در کنار گلدسته‌های بلند از صحن‌ها یکی از آرامش‌بخش‌ترین صحنه‌هایی است که می‌توانید از صحن اصلی حرم تماشا کنید.

شاه عبدالعظیم در زمان زندگی خود به زیارت حرمی در نزدیکی سردابه محل اقامت خود می‌رفته و از آن به عنوان مقبره امامزاده حمزه یاد می‌کرده است. او در نزدیکی همین مقبره به خاک سپرده شد و بعد از مدتی دو مقبره در یک بنا قرار گرفت. در نزدیکی حرم کتیبه‌ای از اطلاعات امامزاده حمزه قرار دارد که در دهانه راهروی شمالی ایوان امامزاده حمزه به چشم می‌خورد.

با توجه به روایات، تا پیش از شاه طهماسب صفوی، مقبره شاه عبدالعظیم حسنی ضریحی نداشته و اولین ضریح این مجموعه را شاه طهماسب وقف کرده است. این ضریح چوبی بود و برای این روی مقبره قرار داده شد تا زائران مستقیما با صندوق در تماس نباشند. این ضریح تا زمان فتحعلی شاه دست نخورده باقی ماند و تغییری روی آن ایجاد نشد.

بهترین شهربازی های تهران کدام هستند؟

اما این پادشاه قاجار ضریح چوبی را با یک ضریح نقره جابجا کرد. ضریح نقره‌ای حرم شاه عبدالعظیم در دوران ناصرالدین شاه مرمت شد. اکنون ضریح روی پایه مرمری ۳۵ سانتی‌متری قرار دارد و بخش بالایی آن اشعار و کتیبه‌های قدیمی است که از زمان‌های گذشته باقی مانده است.

صندوق چوبی یکی از نفیس‌ترین آثار موجود در حرم شابدالعظیم است. یحیی بن محمد اصفهانی در چهار طرف صندوق با خط نسخ و ثلث برجسته آیات قرآن و زیارت‌نامه‌ها را حک کرده است. قدمت این صندوق به دوران ایلخانی باز می‌گردد.

پادشاهان قاجار و صفویه سازندگان اصلی صحن‌ها و ایوان‌های حرم شاه عبدالعظیم حسنی بوده‌اند. مهم‌ترین صحن این حرم، صحن بزرگ آستانه است که در ضلع شمالی قرار دارد و به دستور ناصرالدین شاه ساخته شده است. برخی از صحن‌های داخل حرم نیز به دستور شاه طهماسب صفوی ساخته شده است. کاشی‌کاری‌ و آینه‌کاری صحن‌ها در زمان بازسازی‌ها و تزئینات حرم ساخته شده است و اکثر آن‌ها به دوران قاجار برمی‌گردد.

صحن‌های موجود در حرم شاه عبدالعظیم حسنی عبارتند از:

ویژگی مشترک رواق‌های حرم شاه عبدالعظیم حسنی، آزاره‌های مرمرین و دیوارهایی است که تا سقف کاشی‌کاری شده‌اند. رواق غربی یا رواق بالاسر در زمان صفویه تأسیس شده است؛ در این رواق محرابی دیدنی وجود دارد که با کاشی‌کاری و معرق تزئین شده و اطراف آن آثاری از خطاطان است که آیات قرآن را ثبت کرده‌اند. رواق بالاسر به صحن ناصری دسترسی دارد و از راهروها و پنجره‌های غربی آن، صحن ناصرالدین شاه دیده می‌شود.

در بین صحن امامزاده حمزه و حرم شاه عبدالعظیم، رواق شرقی قرار دارد که معماری آن شبیه به رواق بالاسر است. رواق دیگری هم در حرم وجود دارد که در گذشته با نام مسجد جنت‌سرا شناخته می‌شده و تا پیش از احداث صحن و ایوان شمالی، راه ورود به حرم بوده است.

دو درب زرینی که رواق جنت‌سرا را به حرم وصل می‌کند، جزو زیباترین در‌ب‌هایی هستند که در حرم عبدالعظیم قرار دارند. در قسمت دیگری از این رواق، درب بزرگ چوبی وجود دارد که روی آن آیات قرآن ثبت شده است و قدمت آن به دوران تیموریان بازمی‌گردد. رواق شمالی جزو بناهایی است که به دستور شاه طهماسب در زمان صفویه ساخته شده است.

در حرم شاه عبدالعظیم غرفه‌های مختلفی وجود دارد که در آن‌ها آثار فرهنگی و مذهبی عرضه می‌شود. همچنین خانم‌ها و آقایان می‌توانند با مراجعه به غرفه‌های ایجاد شده برای پاسخگویی به سوالات دینی، از مشاوره متخصصین دینی بهره‌مند شوند. حوزه کاری غرفه‌های موجود در حرم شاه عبدالعظیم متفاوت است. به کمک خادمان حرم و بخش راهنمای زائرین می‌توانید با فعالیت‌های مختلفی که در غرفه‌های مجموعه انجام می‌شود، آشنا شوید و از آن‌ها استفاده کنید.

ایوان شمالی یکی از اصلی‌ترین بناهای حرم شاه عبدالعظیم و ورودی اصلی حرم است. در اطراف ایوان اصلی کفشداری‌ها قرار دارند. این ایوان نیز به همراه صحن شمالی در زمان ناصرالدین شاه قاجار ساخته شده است. در مکان کنونی ایوان مسجد جنت‌سرا قرار داشت که در حال حاضر به عنوان یکی از رواق‌های حرم شناخته می‌شود. ایوان شمالی ۱۰ ستون بلند سنگی بسیار زیبا دارد که جلوه آن را دو چندان کرده است. در بالای ایوان نیز کتیبه‌ای حاوی نام معمار و تاریخچه ایوان حک شده است.

ایوان شرقی حرم نیز ورودی دیگری است که در صحن شرقی قرار گرفته. این ایوان نسبت به ایوان آستانه کوچک‌تر است اما معماری آن مانند سایر ایوان‌ها دارای آینه‌کاری است و آزاره‌هایش از مرمر ساخته شده است.

مسجد جامع یکی از قسمت‌های اصلی حرم شاه عبدالعظیم حسنی است که در آن مراسم‌های مختلفی چون عزاداری امام حسین، نماز روزهای عید، سخنرانی‌های مذهبی و… برگزار می‌شود. این مسجد جزو بناهایی است که هنگام توسعه حرم در دوران قاجار ساخته شده و جدا از محوطه حرم مطهر نیست. این مسجد در ضلع شمالی محوطه حرم قرار گرفته و ورودی آن از صحن عتیق است.

مدرسه امین السلطان یا امینیه در صحن باغ طوطی قرار دارد. این مدرسه توسط ابراهیم خان ظل السلطان ساخته و وقف حرم شاه عبدالعظیم حسنی شد. اما بخش زیادی از این مدرسه تخریب شده است. در مکانی که پیش از این مدرسه امین‌السلطان قرار داشت، اکنون قبرستان باغ طوطی تأسیس شده و در آن بسیاری از شخصیت‌های بزرگ شیعه به خاک سپرده شده‌اند.

حوزه علمیه و مدرسه طلاب برهان از دیگر بناهایی است که در نزدیکی حرم شابدلعظیم واقع شده است. در بنای حرم دو حوزه علمیه قرار دارد. یکی از آن‌ها حوزه‌ای است که به جای مقبره رضا خان در اوایل انقلاب اسلامی تأسیس شد و به صورت شبانه روزی فعالیت می‌کند و امکان اقامت طلاب را نیز دارد.

حوزه دیگری که در جوار حرم واقع شده، مدرسه برهان است. بنای این مدرسه که در ابتدا عتیق نام داشت، در دوران سلجوقیان ساخته شد و تا زمان پهلوی پذیرای طلاب دینی بود. اما در دوران پهلوی دیگر فعالیتی نداشت و بنای آن رو به زوال می‌رفت. بعد از انقلاب اسلامی، حاج شیخ علی اکبر برهان تهرانی با بازسازی آنچه از بنا باقی مانده بود، دوباره حوزه علمیه‌ای در این محل راه‌اندازی کرد. در سال ۱۳۷۰ بنا به صورت کامل تخریب و بازسازی شد و مدرسه علمیه نوینی در آن تأسیس کردند. ساختمان جدید مدرسه برهان در مساحت پنج هزار متر مربع از سال ۱۳۸۳ تاکنون پذیرای دانشجویان علوم دینی است.حرم شاه عبدالعظیم

قدمت زیاد حرم شابدلعظیم باعث شده است که آثار باستانی و نفیس بسیاری در حرم و اطراف آن وجود داشته باشد. این موضوع باعث شد تا موزه‌ای به منظور نگهداری و حفظ این آثار تاریخی در حرم تأسیس شود. از طرف دیگر مردم، امیران و اشراف‌زاده‌های دوران‌ مختلف اشیائی را به حرم اهدا کرده‌اند که برخی از آن‌ها به عنوان آثار نفیس ایران اسلام شناخته می‌شوند. در ابتدا این آثار در خزانه حرم نگهداری می‌شدند و از دسترس زائران به دور بودند. اما از سال ۱۳۸۱ موزه‌ای به وسعت سه هزار متر مربع در ضلع جنوب شرقی حرم راه‌اندازی شد.

آثار موجود در موزه حرم شاه عبدالعظیم حسنی عبارتند از:

جیران همسر ناصرالدین شاه قاجار و یکی از محبوب‌ترین سوگلی‌های او بود. او به دلیل بیماری سل از دنیا رفت و ناصرالدین شاه تا پایان عمر هرگز او را فراموش نکرد. تاحدی که حتی اجازه نمی‌داد کسی به اقامتگاه قدیمی جیران نزدیک شود.

او باغی به همین نام را در محوطه حرم شاه عبدالعظیم حسنی تأسیس کرد. ناصرالدین شاه یکی از افرادی بود که در حرم شاه عبدالعظیم توسط میرزا رضای کرمانی کشته شد. در نهایت جسد پادشاه را در باغ جیران و در جوار همسر محبوبش دفن کردند. باغ جیران در ضلع غربی آستان قرار داشت و اکنون آثار زیادی از آن باقی نمانده است.

باغ طوطی نام قبرستان تاریخی است که در حرم شاه عبدالعظیم قرار دارد. در گذشته این قبرستان در کنار مدرسه امین‌السلطان قرار داشت، اما بعد از تخریب مدرسه، بخش اعظمی از صحن باغ طوطی به قبرستان تبدیل شد. قبرستان باغ طوطی جزو محوطه صحن محسوب نمی‌شود و زمانی که از ضلع غربی حرم خارج می‌شوید، آن را می‌بینید. از باغ طوطی نمای زیبای حرم به چشم می‌خورد و گنبدها و مناره‌ها دیده می‌شوند. بسیاری از عکاسان هنگام عکس‌برداری از حرم، زاویه‌ای که از باغ طوطی دیده می‌شود را انتخاب می‌کنند.

در قبرستان باغ طوطی شخصیت‌های مهمی دفن شده‌اند که در حوزه‌های مختلفی شهرت داشته‌اند. در قسمت‌های بعدی راجع به افرادی که در این مکان به خاک سپرده شده‌اند، بیشتر صحبت خواهیم کرد.

پارکینگ حرم شاه عبدالعظیم در ضلع جنوبی قرار دارد. یکی از مهم‌ترین دغدغه‌هایی که درباره جاذبه‌های گردشگری تهران وجود دارد، جای پارک و مسیر دسترسی به آن‌ها با ماشین شخصی است. حرم شابدلعظیم چنین مشکلی ندارد. در محدوده حرم طرح ترافیک نیست و پارکینگ آن در روزهایی که مراسمی برگزار نمی‌شود، ظرفیت کافی برای پذیرش زائران دارد. اگر قصد دارید در روزهای پر ازدحام مانند شب‌های قدر یا دهه اول ماه محرم به شاه عبدالعظیم بروید، بهتر است زودتر خود را به پارکینگ برسانید یا از روش‌های حمل و نقل عمومی استفاده کنید. دسترسی به حرم با مترو بسیار ساده است. در بخش‌های بعدی درباره مسیرهای مختلف دسترسی به حرم را بررسی خواهیم کرد.

یکی از وجوه مشترک بین امامزاده صالح و حرم شاه عبدالعظیم، بازارهای سنتی نزدیک آن‌هاست. چیزی که توجه زائران را جلب می‌کند و برای خرید سوغات بعد از زیارت بهترین انتخاب است. قدمت این بازار به دوران صفویه برمی‌گردد و حدود ۵۰۰ سال قبل ساخته شده است. این بازار در دوران قاجار نیز بازسازی شده است و اکنون یک چارسوق با سقفی گنبدی شکل دارد، سمت غربی آن به کاروان‌سرای دوقلو می‌رسد و از سمت شرق به یک میدان کوچک منتهی می‌شود.

در گذشته تاجرانی که در جاده ابریشم تجارت می‌کردند، محصولات خود را در این بازار می‌فروختند. اما امروزه انواع مختلف کالاها از جمله گیاهان دارویی، ادویه، پوشاک، زیورآلات و… در این بازار عرضه می‌شود. کبابی‌ها و رستوران‌های این بازار نیز غذاهای مختلف را سرو می‌کنند و سابقه‌ای طولانی در این بازار دارند. خلاصه آنکه هرآنچه نیاز داشته باشید را می‌توانید در بازار کنار حرم شاه عبدالعظیم پیدا کنید.

حرم شاه عبدالعظیم صرفا یک مکان مذهبی نیست و همیشه مورد توجه سران حکومتی بوده است. همان‌طور که پیش از این گفتیم، ناصرالدین شاه در این مکان به خاک سپرده شده و رضا شاه نیز در این حرم مقبره‌ای داشته است. سایر پادشاهان نیز اقداماتی برای معماری و بازسازی بنای آن انجام داده‌اند. بسیاری از مشاهیر، شخصیت‌های سیاسی و اشراف حکومتی در محوطه اطراف حرم و به خصوص قبرستان باغ طوطی دفن شده‌اند.

در ادامه نام مشهورترین افرادی که در این قبرستان دفن شده‌اند را می‌خوانید.

محدودیت‌های کرونایی ساعات کاری مجموعه را چند بار تغییر داده است. به همین دلیل توصیه می‌شود هر بار قصد دارید به حرم شاه عبدالعظیم حسنی بروید، ابتدا سایت مجموعه را چک کنید. در طی محدودیت‌های کرونایی حتی برای مدتی نماز جماعت در این محل برگزار نمی‌شد.

در حالت عادی بازدید از حرم شاه عبدالعظیم به صورت شبانه روزی است. اما طی محدودیت‌های کرونایی ساعات کاری آن تغییر کرده بود و از اذان صبح تا ۷ شب پذیرای زائران بود و برای مدتی هم تا ساعت ۲۳ درب‌ها باز می‌ماند. با به پایان رسیدن ساعات کاری، صحن‌های حرم توسط خادمان خالی می‌شود و درب‌های آن بسته می‌شود و تا اذان صبح بسته خواهد بود.

برای دسترسی به حرم می‌توانید از ماشین شخصی، متروی تهران و اتوبوس استفاده کنید. ایستگاه شهرری واقع در خط ۱ متروی تهران نزدیک‌ترین ایستگاه به حرم شاه عبدالعظیم است. فاصله بین حرم و ایستگاه مترو را می‌توان با نیم ساعت پیاده‌روی طی کرد اما تاکسی‌های خطی و اینترنتی نیز برای جابجایی مسافر در این منطقه کار می‌کنند.

مسیر دسترسی با توجه به اینکه از کدام منطقه تهران به سمت حرم می‌روید، متفاوت است. در ادامه به برخی از مسیرهایی که به حرم عبدالعظیم حسنی منتهی می‌شود را آورده‌ایم.

به کمک لوکیشن نقشه می‌توانید از هر نقطه‌ای مسیر خود به حرم شاه عبدالعظیم را پیدا کنید.

جالب است بدانید که حتی بسیاری از گردشگران خارجی هم از حرم شاه عبدالعظیم بازدید می‌کنند. حتی بسیاری از آن‌ها هنگام برگزاری مراسم‌های مذهبی در این مکان مقدس حاضر می‌شوند تا با آداب و رسوم ایران اسلامی هم آشنا باشند. آثار تاریخی و معماری بی‌نظیر این منطقه، توجه تمام افراد را جلب می‌کند. این اثر دیدنی در شهرری ارزش اینکه برای بازدید از آن زمان بگذارید را دارد.

فرهنگ ما ایرانی‌ها پیوند عمیقی با جهان اسلام دارد و ایرانی‌ها همیشه جزو افرادی با بیشترین میزان اعتقاد به دین اسلام بوده‌اند. شاید این موضوع یکی از مهم‌ترین دلایلی باشد که ما از حضور در فضاهای معنوی چون حرم عبدالعظیم حسنی لذت می‌بریم. بسیاری از افرادی که ساکن تهران نیستند، در هر بار مسافرت به این شهر، حتما از حرم بازدید می‌کنند.

من از آن دست آدم‌هایی هستم که کافی است قلم به دست بگیرم. آنگاه یک دنیا حرف برای گفتن خواهم داشت! این بزرگ‌ترین موهبت زندگی برای من است. دنیای آنلاین مخاطبانی برای شنیدن حرف‌هایم برایم جمع کرده که با عشق برایشان از سفر، از صلح و از روزهای خوب بنویسم. چه رسالتی از این زیباتر برای من؟

آیا داستان‌های زیارتگاه چک چک یزد واقعیت دارند؟

مقبره بی بی مریم قشم؛ دریادریا مرجان

مسجد جامع اصفهان؛ مذهب و هنر در یک قاب

مسجد عتیق شیراز؛ اسطوره افسانه‌های بزرگ در دوره صفاریان

آدرس ایمیل شما منتشر نخواهد شد.

نام و ایمیل من برای ارسال دیدگاه‌های بعدی ذخیره شود.

پربازدیدترین‌ها تهران

معرفی بهترین رستوران‌ های تهران با موسیقی زنده

بهترین شهربازی های تهران کدام هستند؟

ایستاده بر بام های تهران

سفر پاییزی اطراف تهران و ۲۱ تفریحگاه برای گردش یک روزه در رنگی‌ترین…

ماجراجویی در تفریحات لاکچری توچال تا بام تهران

پربحث‌ترین‌ها

اطلاع از آخرین محدودیت‌های پرواز، هتل و تور

محدودیت پروازهای داخلی پس از شیوع کرونا

طرح جدید فاصله‌گذاری در سفرهای ریلی | آخرین به‌روزرسانی: 24…

محدودیت پروازهای خارجی پس از شیوع کرونا

قوانین و مقررات گمرکی کالای همراه مسافر

با نصب اپلیکیشن علی‌بابا، هرچه از سفر بخواهید، در دسترس شماست.
آسان‌ترین، مطمئن‌ترین و سریع‌ترین روش تهیه بلیط، هتل، اقامتگاه و تور را با اپلیکیشن علی‌بابا تجربه کنید.

تلفن پشتیبانی: ۰۲۱ – ۴۳۹۰۰۰۰۰ |
۰۲۱ – ۴۹۲۷۵۰۰۰

صفحه‌ها برای ویرایشگران خارج‌شده از سامانه بیشتر بدانید

آستانه حضرت عبدالعظیم، عنوانی است برای حرم و مرقد عبدالعظیم حسنی از نوادگان امام حسن مجتبی(ع) و بناها و مؤسسه‌های وابسته و پیوسته به آن در شهر ری.

باغی که پیکر حضرت عبدالعظیم را در آن به خاک سپرده شد، در دروازه باطان یا باب طاق[۱] یا ماطاق، بیرون از شهر ری در عهد اسلامی واقع بود و این وضع تا حدود یک قرن پیش دوام داشت، چنانکه ملاحسین کاشفی (متوفی ۹۰۶ق/۱۵۰۰م) به این معنی تصریح کرده است.[۲]

بنابر نقل کرپورتر جهانگرد انگلیسی در روزگار فتحعلی‎شاه، مرقد عبدالعظیم در بیرون ری قرار داشته است.[۳]

بیشتر منابع جغرافیای کهن‌تر به این مرقد اشاره‎‌ای نکرده‌‎اند. حتی مستوفی با آنکه از مقبره امامزاده حسن و امامزاده ابراهیم خواص و یکی از نوادگان امام موسی کاظم(ع) که ظاهراً همان حمزه است، در ری یاد کرده؛[۴] اما نامی از حرم عبدالعظیم نبرده است.
حرم شاه عبدالعظیم

مرقد حضرت عبدالعظیم همانند دیگر زیارتگاه‌های بزرگ در آغاز شامل بنای حرم یعنی هسته مرکزی و اصلی آستانه بود که به تدریج بناهای دیگری پیرامون آن احداث شد و به شکل مجموعه‎‌ای شامل ایوان‌ها و صحن‌ها و رواق‌ها درآمد.

بقعه امامزاده حمزه و امامزاده طاهر در جنب حرم عبدالعظیم نیز جزو بناهای آستانه به شمار می‎رود.

از نخستین بنای بقعه آگاهی دقیقی در دست نیست. قدیمی‌ترین مأخذ مستندی که در باب بنای حرم تاکنون دیده شده است، سر در آجری درگاه اصلی حرم است که در آن به بانی سردر مذکور یعنی مجدالملک قمی براوستانی وزیر برکیارق سلجوقی (اواخر قرن ۵ق/۱۱م) اشاره شده است.

در کتیبه‎‌ای که در سال‌های اخیر در دیوار سمت چپ همان درگاه تعبیه کرده‎‌اند، یادآور شده‎‌اند که در نیمه دوم قرن سوم هجری بنای بقعه توسط محمد بن زید داعی علوی (متوفی ۲۸۷ق/۹۰۰م) تعمیر اساسی شده است. اگر این مطلب درست باشد، باید گفت که داعی زیدی اندکی پس از درگذشت عبدالعظیم، بقعه وی را که قبلاً بنا شده بود، تعمیر کرد و شاید هم بنای اصلی آن را ساخت.

گذشته از این، متخصصان پس از پژوهش در اطراف دیوار آجری درگاه اصلی حرم که دارای کتیبه مذکور روزگار سلجوقی است، یادآور شده‌‎اند که پاره‎‌هایی از زیر و کنار دیوارهای آن کتیبه در اطراف درگاه ورودی، از آثار روزگار آل بویه است[۵]. از این‎رو می‎توان گمان کرد که دست کم همه این بخش از حرم ساخته آل بویه بوده و سپس در روزگار سلجوقیان به دست مجدالملک قمی نوسازی شده است.

با این همه، برخی گفته‌‎اند که همه این سردر از آثار مجدالملک قمی و متعلّق به ۴۹۵-۴۹۸ق است[۶] که این تاریخ نادرست به نظر می‌‎آید.

از روزگار سلجوقیان تا صفویان آگاهی درست و چندانی در باب تعمیر یا توسعه و احداث بناهای تازه در آستانه در دست نیست، ولی آشکار است که این بقعه در طی روزگار مورد توجه امیران و سلاطین ایران، خاصه حاکمان شیعی مذهب بوده است، چنان که حسام‌‎الدوله اردشیر، امیر آل‎باوند در طبرستان سالانه ۲۰۰ دینار به آن بقعه اختصاص داده بود.[۷]

این بقعه در روزگار تیموریان نیز مورد توجه بوده و آثاری از آن دوره برجای است. شاهرخ تیموری خود به زیارت آنجا رفته است.[۸]

آستانه حضرت عبدالعظیم در روزگار صفویان که نسب خویش را به امامزاده حمزه فرزند امام موسی کاظم(ع) می‌‎رساندند، بسیار مورد توجه واقع شد و آثار و ابنیه‌‎ای در اطراف حرم بنا گردید و اهمیت این بقعه همواره فزونی یافت.

در روزگار قاجار که به سبب نزدیکی شهر ری به پایتخت، سخت مورد توجه واقع شد و بیشتر بناهای وابسته به حرم عبدالعظیم و امامزاده حمزه در همین روزگار ساخته یا تکمیل و تزیین گشت.

در نیم قرن اخیر نیز آستانه حضرت عبدالعظیم، مانند دیگر بقاع متبرکه و معروف ایران، رو به توسعه نهاد و با کشف آثار کهن و بسیار گرانبهایی از روزگار آل‌بویه به این سوی، بر اهمیت تاریخی آن بسی افزوده گشت و متولیان وقت به توسعه و تکمیل و تزیین هرچه بیشتر آستانه و تعمیرات بنیادی بخش‌های کهن و پرارزش آن چون ضریح و صندوق همت گماشتند.

همان‎طور که اشاره شد حرم هسته مرکزی و اصلی آستانه است و کهن‎ترین آثار تاریخی آستانه در همین بخش مشاهده می‌‎شود. حرم متشکل از چند بخش است:

ساختمان اصلی حرم

در باب ساختمان حرم، پیش از روزگار سلجوقیان، آگاهی مستندی در دست نیست. براساس قدیمی ترین مأخذی که به دست رسیده است، مجدالملک ابوالفضل اسعدبن محمد بر اوستانی (متوفی ۴۹۲ق/۱۰۹۹م) وزیر شیعی مذهب برکیارق سلجوقی درباره حرم عبدالعظیم چنین گفته است: «مشهد سیدعبدالعظیم حسنی به شهر ری و بسی از مَشاهد سادات علوی و اشراف فاطمی(ع) فرموده با آلت و عدّت و شمع و اوقاف».[۹]

در ۱۳۴۷ش که تغییراتی در مجموعه آستانه پدید آمد مطلب فوق به اثبات رسید، بدین‎گونه که در تعمیر مسجد بالاسر که در سمت غربی حرم واقع است، پس از برداشتن بخشی از اندودِ دیوار، رگ چین آجریِ آراسته‎‌ای هویدا شد. کارشناسان با آشکار شدن این دیوار برای دستیابی به مدارک قطعی در باب تاریخ ساختمان حرم، در پیرامون درگاه اصلی حرم نیز به کاوش پرداختند.

پس از برداشتن اندود آن قسمت نیز، خشت‌های پخته زیبا و سفال‌های عالی با نقش‌های دلپذیر و ستون‌های کوچک روی دیوار، با حاشیه‎ای در پیرامون درگاه حاوی کتیبه‌‎ای زیبا نمایان شد که نام مجدالملک براوستانی را آشکارا به عنوانی بانی حرم یاد کرده بود.[۱۰]

از سوی دیگر بر رویِ درِ آهنیِ قدیمی حرم، تاریخ ۹۴۵ق/۱۵۳۸م یعنی روزگار شاه طهماسب اول نقش شده است، ولی به نظر کارشناسان، این در و کتیبه‎‌های کوفی آن باید مربوط به روزگار سلجوقیان باشد که سپس در روزگار صفویان بازسازی شده است.[۱۱]

بنای کنونی حرم، غیر از بخش‌های کهن‌تری که به آن اشاره شد، بیشتر از آثار روزگار صفویان است.

مشخصات ساختمان حرم

حرم، بنایی ۴ ضلعی است و مانند بیشتر بناهای روزگار سلجوقیان بر فراز ۴ گوشه آن، ۴ فیل‎گوش پدید آورده‌‎اند که در بالا شکل ۸ ضلعی به خود می‎گیرد.

بالاتر از آن نیز به سبب طاقبندی‌های کوچک، ۱۶ ضلعی به نظر می‎رسد.[۱۲]

حرم در هر ضلع به وسیله دری به رواق‌های مجاور گشوده می‎شود. درگاه اصلی حرم در شمال آن و رو به سوی ایوان بزرگ و ایوان شمالی، مدخل اصلی حرم در سوی مشرق بوده است.[۱۳]

دو مصراع (لنگه) در اصلی حرم زرّین است و احادیثی از پیامبر(ص)، امام‎رضا(ع) و امام‎هادی(ع) بر آن نقش بسته شده است. سطح دو لنگه در را برای محافظت خطوط و نقش و نگارهای آن و نیز دیوار آجری کهن کنار درگاه را از زمین به ارتفاع ۲ متر با حفاظی از شیشه پوشانده‎اند.

درِ جنوبی حرم که از چوب است و بسیار زیبا منبت‌‎کاری شده و اشعاری بر آن حک شده، به راهروِ جنوبی حرم در شرق امامزاده حمزه گشوده می‎شود. درب شرقی نیز به راهروِ شرقی حرم، و درِ غربی به مسجد بالاسر راه می‎یابد. گرداگرد دیوارهای درون حرم، از پایین یا ازاره‎ای از سنگ مرمر سیاه و سفید به ارتفاع ۶۵/۱ متر پوشیده شده است. از بالای ازاره تا سقف و خود سقف گونه زیبایی آینه‎کاری شده است. این آینه‎‌کاری در ۱۲۷۳ق/۱۸۵۷م به فرمان ناصرالدین‎شاه انجام یافته است[۱۴] زیر سقف، فیل‎گوش‌های زیبایی پوشیده از آینه دیده می‎شود. بر فراز این طاق‌ها و گرداگرد حرم، بر کتیبه‎ای احادیثی نقش شده است.

اتصال به ساختمان بقعه امامزاده حمزه

ظاهراً دو بقعه امامزاده حمزه و حضرت عبدالعظیم در قدیم از یکدیگر جدا بوده است. در قرن ۹ق/۱۵م همراه با ساختما‌ن‌های اطراف، این دو بقعه به صورت یک مجموعه درآمده است. این معنی از ۲ کتیبه چوبی مورخ ۸۴۸ق/۱۴۴۴م بر روی درِ منبت‎کاری کهنی که پیشتر میان مسجد بالاسر و مقبره ناصرالدین‎شاه بوده و سپس آن را در دهانه راهروی که به شمال ایوان امامزاده حمزه منتهی می‎گردد کار گذاردند، هویداست.[۱۵]

در دیوار جنوبی حرم به سمت غرب، به احتمال قوی محرابی بوده که مبدل به دالانی شده که اکنون به ایوان بقعه امامزاده حمزه متصل شده است.[۱۶]

کهن‎ترین مأخذ در باب ضریح مرقد حضرت عبدالعظیم، فرمان مورخ۹۵۰ق/۱۵۴۳م شاه طهماسب صفوی درباره متولی و موقوفات آستانه است. از فرمان یاد شده برمی‎آید که تا آن زمان بر گرد مزار، ضریحی نبوده است.

طهماسب صفوی طی یک فرمان، برای جلوگیری رسیدن دست زائران به صندوق مزار، دستور داد که ضریحی چوبی بر گرد مزار نصب شود.[۱۷]

به نظر می‌رسد که این ضریح تا روزگار فتحعلی‎شاه بر جای بوده است، زیرا هیچ اطلاعی در باب مرمت یا تغییر ضریح طهماسبی تا روزگار قاجار، به دست نیامده است.

فتحعلی ‎شاه قاجار ضریح ساخته شده در دوره صفوی را با ضریحی از نقره تعویض کرد.[۱۸]

این ضریح در روزگار ناصرالدین شاه قاجار تعمیر شد.[۱۹] با این همه در ۱۳۲۸ش به سبب لرزش سخت و سستی بنِ آن، پاره‎ای از بخش‌های ضریح را تعویض کردند[۲۰] و آن را بر پایه‎ای از سنگ مرمر به ارتفاع ۳۵ سانتی‎متر بر پای داشتند؛ اما بخش بالای ضریح شامل کتیبه‎ ها و اشعار باقی ماند.

درازای ضریح ۳/۸۷ و پهنای آن ۲/۹۵ و ارتفاعش ۲/۴۰ متر است. در گرداگرد ضریح جمعاً ۱۴ دهانه مشبک دیده می‎شود. در پشت این دهانه‎ها به استثنای دهانه میانی جبهه شرقی ضریح که درب ورودی آن به شمار می‎رود، صفحات شیشه‎ای بزرگی برای جلوگیری از دست رساندن زائران به صندوق تعبیه کرده‎اند.

بر حاشیه بالای ضریح و گرداگرد آن کتیبه‎ای است که سوره الرحمن به خط ثلث بر آن نقش شده و در زیر، بر کتیبه دیگری اشعاری به فارسی رقم خورده است. در این اشعار، نام فتحعلی‎شاه، بانی ضریح نقره و امین‎ السلطان، مجری تعمیر آن در روزگار ناصرالدین‌‎شاه خوانده می‎‌شود.

بر فراز و گرداگرد ضریح، جمعاً ۶۴ گلدان زرین زیبا ـ در هر طول ۲۰ عدد و در هر عرض ۱۲ عدد ـ و افزون بر این، در ۴ گوشه ضریح، ۴ گلدان زرین بزرگتر نصب شده است.
حرم شاه عبدالعظیم

یکی از نفیس‌‎ترین آثار تاریخی آستانه عبدالعظیم، صندوق چوبی روی مزار است که در ۴ سوی آن، زیارت‎نامه و آیات قرآنی به خط نسخ و ثلث برجسته، توسط یحیی‎ بن محمد اصفهانی[۲۱] حکاکی شده است و تاریخ ۷۲۵ق/۱۳۲۵م بر روی آن قابل خواندن است.

این صندوق به تصریح کتیبه روی آن، به دستور خواجه نجم‎الدین محمد، مقارن روزگار ابوسعید ایلخانِ مغول ساخته شده است.

به تصریح کتیبه مذکور، بنای مرقد نیز از هموست[۲۲] اما خواجه‎نجم‎الدین می‎بایست مرقد را تعمیر کرده باشد، زیرا چنان که اشاره شد، تجدید بنای اصلی حرم در روزگار سلجوقیان و به فرمان مجدالملک انجام یافت.

مرمت صندوق

صندوق یاد شده که در اثر مرور زمان فرسوده شده بود، در ۱۳۲۹ش توسط حاج‎ محمد صنیع خاتم، هنرمند مشهور عصر، به گونه زیبایی مرمت شد[۲۳] و اکنون به درازای ۵۸/۲ و پهنای یک و ارتفاع ۲۰/۱ متر بر جای است.

گنبد زراندود حضرت عبدالعظیم، خود از جمله آثار کهن آستانه است. این گنبد نیز نخستین‌‎بار توسط مجدالملک براوستانی، آنگاه که بقعه را تجدید بنا می‎کرد، ساخته شد. گنبد مانند دیگر گنبدهای بقاع متبرکه درجه اول دارای ۲ جدار است.

پوشش درونی، شامل طاق ضربی مدور و پوشش بیرونی مخروطی شکل بود که در روزگار شاه ‎طهماسب تغییر شکل یافت[۲۴] و در ۱۲۷۰ق/۱۸۵۴م به فرمان ناصرالدین‌‎شاه طلاکاری شد.[۲۵]

ارتفاع گنبد از رأس تا سطح بام به صورت عمودی حدود ۱۲ متر و به صورت محدب حدود ۱۸ متر است.

بر گرداگرد گنبد، ۲ ردیف کتیبه نصب شده است.

بر کتیبه‎های بالایی، اشعاری با خطوط زرین بر متن لاجوردی رنگ حاکی از طلاکاری گنبد به فرمان ناصرالدین‌‎شاه است.

بر کتیبه زیرین که عریض‎تر از کتیبه بالای است، آیه «‌انا فَتَحْنالَکَ فَتْحاً مُبیناً‌» نقش بسته است.

پوشش درونی گنبد، همراه با دیوارهای حرم آینه‎کاری شده است.

گلدسته‎ های حرم برخلاف گنبد، از آثار نیمه دوم قرن ۱۳ق/۱۹م است و به فرمان ناصرالدین‌‎شاه، همراه با طلاکاری گنبد، بنا گشت[۲۶]

ارتفاع مناره‌‎ها از رأس تا سطح بام حدود ۲۴ متر و قطر میله گلدسته‌‎ها یا بخش استوانه‌‎ای آن ۲ متر است.

از هر مناره به وسیله ۲ پلکان داخلی به بالای آن می‎توان رفت.

این مناره‌‎ها بر پایه‌‎های مربع ‎شکل آجری به درازای هر ضلع ۲۰/۴ متر استوار شده است.

در اطراف حرم، صحن‌ها و ایوان‌هایی است که بیشتر در روزگار صفویان و قاجاریان ساخته یا تعمیر و تزیین شده است.

مهم‌ترین صحن و ایوان فعلی، صحن و ایوان بزرگ آستانه در شمال حرم است. این بنا در روزگار ناصرالدین شاه قاجار ساخته شد.

ساختمان ایوان بزرگ آینه در این صحن که اکنون در دو سوی آن محل کفشداری‌ها واقع است، به دستور میرزا ابراهیم‎ خان امین‎ السلطان آغاز شد و در زمان فرزندش میرزا علی‎ اصغر خان در ۱۳۰۹ق/۱۸۹۱م م به پایان رسید[۲۷]

این ایوان دارای ۱۰ ستون سنگی بلند و بسیار زیباست. ازاره ایوان از سنگ مرمر سیاه و سفید است. در بالای مدخل ایوان به سوی حرم، کتیبه‎‌ای بر کاشی نقش گشته که از نام بانی آن حکایت دارد. برخی حدس زده‎اند که سابقاً به جای رواق و ایوان شمالی، مسجدی بوده که بخش آستانه محسوب می‎شده است. کتیبه‎های ۲ جفت درِ منبت‎کاری که در خزانه است، نام جنت‎سرا را یاد می‎کند و این احتمال هست که مسجدی در بخش شمالی حرم به نام جنت‎سرا وجود داشته است[۲۸]

در سال‌های اخیر این صحن سنگفرش شد و آینه‎کاری ایوان آن تجدید گشت. در شرق صحن بزرگ، بنای امامزاده‎طاهر جای دارد. ایوان جنوبی حرم در ۹۴۴ق/۱۵۳۷م به فرمان شاه‎طهماسب اول ساخته شد[۲۹] و در ۱۲۷۰ق/۱۸۵۴م به فرمان ناصرالدین‎ شاه توسط میرزاآقاخان نوری آینه‎کاری و تزیین شد.[۳۰]

صحن‌های دیگر آستانه در گرداگرد حرم عبارتند از:

مسجد و رواق بالاسر، در غرب حرم، از ساخته‎های روزگار صفویان، محوطه‎ای بزرگ است که به وسیله راهرو و پنجره‎هایی در غرب آن به صحن ناصرالدین‎شاه متصل می‎شود.

ازاره این مسجد از سنگ مرمر سیاه و سفید است. از بالای ازاره تا سقف و خود سقف آینه‎کاری است. این رواق دارای محرابی بسیار زیبا از کاشی‌های معرق رنگارنگ است که بر روی آنها و گرداگرد محراب آیات قرآنی نقش شده است.

میان مسجد بالاسر و حرم عبدالعظیم از سوی شرق، دری زیبا و منبت‎کاری است که به شهادت کتیبه روی آن، در ۱۲۷۱ق/۱۸۵۵م به دستور اعتمادالدوله و توسط میرزامحمدحسین شیرازی ساخته شده است. بر بالای این در، پنجره‎های مشبک واقع است که گرداگرد آن مانند سایر بخش‌های دیوار رواق آینه‎کاری است.

در جنوب مسجد بالاسر رواق دیگری است که از جنوب به حرم امامزاده حمزه و از شرق به حرم عبدالعظیم می‎پیوندد. این رواق نیز دارای ازاره‎ای از سنگ مرمر سیاه و سفید و از بالای آن تا سقف و خود سقف آینه‎کاری است[۳۱].

در شرق حرم عبدالعظیم، مسجد زنانه یا پایین پا، از ساخته‎های روزگار صفویان[۳۲]، واقع است که پیش از احداث صحن و ایوان شمالی، مدخل اصلی حرم بود. ولی سپس آن مدخل را مسدود و دهلیز آن را به مسجد زنانه تبدیل کردند.[۳۳]

همان سان که اشاره شد، از کتیبه‎های درهای منبت‎کاری که اکنون در خزانه آستانه است، می‎تواند حدس زد که مسجدی به نام مسجد جنت‎سرا در بخش شمالی حرم بوده است[۳۴]. ظاهرا آن مسجد، همان رواق کوچکی باشد که اکنون میان ایوان بزرگ شمالی و حرم عبدالعظیم واقع است.

این رواق از سوی جنوب به وسیله ۲ در زرین بزرگ به حرم می‎پیوندد. ازاره[۳۵] رواق از کاشی معرق و رنگارنگ است و از بالای آن تا سقف و همه سقف آینه‎کاری است. میان این رواق و مسجد زنانه یا مسجد پایین پا در شرق حرم، درِ بزرگ چوبی زیبایی جای دارد که کتیبه‎ای حاوی آیات قرآن مجید بر حاشیه آن حکاکی شده و بر بالای آن تاریخ ۹۰۴ق/۱۴۹۹م ـ روزگار تیموریان ـ قابل مشاهده است.

چنان که اشاره شد، حرم حضرت عبدالعظیم از دیرباز مورد توجه بوده است و از همان روزگاری که نخستین بنای بقعه پی افکنده شد، به تدریج آثاری در اطراف حرم پدید آمده و اشیایی از سوی امیران و وزیران و مردم به حرم اهدا شده که هریک نسبت به قدمت و نفاست خود از جمله ارزشمندترین آثار هنری اسلامی به شمار می‎روند.

پاره‎ای از این آثار برای جلوگیری از فرسودگی و ویرانی، در تعمیرات متعدد آستانه، به خزانه منتقل گشته، و برخی هم مانند کاشی‌ها و رگ‎چینهای آجری اطراف حرم، در جای خود با پوشش‌های شیشه‎ای محافظت شده‎اند.

قدیمی‌ترین خبر مستند در باب خزانه آستانه عبدالعظیم را در فرمان مورخ ۹۵۰ق/۱۵۴۳م شاه‎طهماسب صفوی می‎توان یافت که وی طی آن دستور داده در میان منازل اطراف آستانه، محلی مناسب برای خزانه جدید بیابند.[۳۶]

از این فرمان آشکارا برمی‎آید که پیش از آن هم در آستانه عبدالعظیم محلی برای خزانه بوده که حتما اشیای نفیس و هدایای زائران و احیاناً نقدینه‎ها را در آنجا نگه می‎داشته‎اند.

در سال‌های اخیر نیز تعدادی از آثار نفیس آستانه را به خزانه منتقل ساخته‎اند که از آن میان می‎توان به اشیاء زیر اشاره کرد:

الف ـ دو در آهنی با کتیبه‎هایی به خط کوفی به ابعاد ۷۰ و ۱۲۰ سانتیمتر که به نظر می‎رسد از جمله کهن‌ترین آثار این بنا و متعلق به روزگار سلجوقیان باشد.

با آنکه بر روی کتیبه‎ها تاریخ ۹۴۵ق/۱۵۳۸م دوره سلطنت شاه‎طهماسب اول صفوی دیده می‎شود، به عقیده کارشناسان این خط کوفی مربوط به خطوط دوره سلاجقه (قرن ۵ و ۶ق/۱۱ و ۱۲م) است و حتی نمی‎تواند مربوط به قرن ۷ق/۱۳م باشد چه رسد به قرن‌های ۹ و ۱۰ق/۱۵ و ۱۶م.[۳۷]

اگر قدمت این کتیبه‎ها به ثبوت رسد، می‎توان حدس زد که این ۲ کتیبه بر درهایی مربوط به روزگارسلجوقیان نصب بوده و در روزگار صفویه آن درها را به سبب فرسودگی تعویض یا مرمت و همان کتیبه‎های قدیم را با تغییراتی بر درهای جدید نصب کرده‎اند.

این ۲ در بعدها در انتهای معبر جنوب غربی امامزاده حمزه نصب شده است[۳۸] و سپس به سبب نفاست، آنها را به خزانه منتقل ساخته‎اند.

ب ـ دو درِ منبت‎کاری بسیار کهن و زیبا به ابعاد ۷۷/۱ و ۹۴/۰ متر مربوط به روزگار شاه اسماعیل اول صفوی که اشعاری به خط ثلث برجسته بر آن نقش بسته است.[۳۹]

از این اشعار تاریخ ۹۱۸ق/۱۵۱۲م به دست می‎آید که مربوط به روزگار حکومت شاه‎اسماعیل اول صفوی است. حدس زده‎اند که این درها پیش از احداث صحن بزرگ و ایوان شمالی، مدخل اصلی حرم از سوی مشرق، یعنی مسجد زنانه فعلی بوده است.[۴۰]

ج ـ یک در منبت‎کاری نفیس که مدتها پیش از آن را از گوشه جنوب شرقی مسجد بالاسر حرم برداشتند و در شمال ایوان امامزاده حمزه نصب کردند و سپس به خزانه آستانه منتقل ساختند.

گفته‎اند که این در قبلاً در مسجد هولاکو که بعداً به آرامگاه ناصرالدین‎شاه تبدیل شد جای داشته است. بر روی این در ۲ کتیبه به خط ثلث برجسته هست که می‎گویند بر روی دری کهن‎تر بوده و پس از تعویض آن، کتیبه‎های مذکور را بر روی در جدید نصب کرده‎اند.

بر این کتیبه‎ها تاریخ ۸۴۸ق/۱۴۴۴م دیده می‎شود. از این‎رو این کتیبه‎ها و احتمالاً درِ اصلی، از ساخته‎های روزگار شاهرخ تیموری است[۴۱]

د ـ یک پنجره از کاشی مشبک بسیار نفیس به ابعاد ۵۸/۱ و ۵۶/۱ متر، مرکب از ۱۲ خشت کاشی. این پنجره بر فراز در میانی ایوان بزرگ شمالی نصب بوده و به استناد کتیبه‎ای که مربوط به آخرین آینه‎کاری عصر قاجار در ایوان مذکور است، در عهد ناصرالدین‎شاه به دستور امین‎السلطان در ۱۳۰۹ق/۱۸۹۱م ساخته شده است[۴۲]

هـ ـ چیزهایی از قبیل پرده‎های بسیار نفیس، قرآنهای خطی، فرشهای متعدد، شمعدانهای قدیمی و پرارزش و تابلوهای نقاشی و روپوش زری و کهن صندوق مزار مربوط به روزگار صفویه.

هم‎اکنون برای گردآوری و طبقه بندی این اشیاءِ نفیس به گونه‎ای که در معرض بازدید علاقه‎مندان قرار گیرد، ساختمانی ویژه موزه آستانه در غرب صحن ناصرالدین‎شاه در دست ساختمان است.

درِ غربی این موزه متشکل از سر در کاشی بسیار کهن و زیبای حرم است که قبلاً برای جلوگیری از فرسودگی به خزانه منتقل گشته بود.

با آغاز بنای موزه، این سردر و کتیبه‎های بسیار کهن و زیبای آن توسط استادان فن، در غرب موزه نصب شده است.

همراه با اشیای گرانبهایی که در طی روزگار به آستانه حضرت عبدالعظیم اهدا یا وقف شده، کتاب‌ها و قرآن‌های خطی نفیسی هم بوده است، چنانکه شاه‎عباس صفوی در ۱۰۳۷ق/۱۶۲۷م تعداد ۱۱۹ جلد کتاب وقف آستانه کرده که ۳ جلد از آنها هنوز باقی است.[۴۳]

لابد کتابخانه‎ای در آستانه بوده است که میرزا محمدتقی نوری در حدود ۱۲۳۰ق/۱۸۱۴م از آن استفاده کرده است.

اما از محل و چگونگی در محل فعلی محل کفشداری ایوان بزرگ بوده[۴۴] ظاهراً می‎بایست مربوط به روزگار قاجار باشد که طی آن ابنیه و بیوتات آستانه توسعه یافته است. در ۱۳۲۴ش دایر بوده است. در اردیبهشت آن سال در جنوب امامزاده حمزه، کتابخانه‎ای در ۲ طبقه ساخته شده که تاکنون نیز برجای است.

کهن‎ترین قرآن خطی آستانه که در فهرست راهنمای گنجینه قرآن موزه ایران باستان ثبت شده، قرآنی است بسیار نفیس به خط نسخ و ثلث که در ۹۴۰ق/۱۵۳۳م به روزگار شاه‎طهماسب اول نگاشته شده است[۴۵]

نیز مجموعه اسناد و فرامین و وقفنامه‎های آستانه که به همت احمد هدایتی گردآوری شده، در کتابخانه نگاهداری می‎شود.

کهن‎ترین سند رسمی، فرمان شاه‎طهماسب درباره اوقاف و تولیت آستانه عبدالعظیم است.

کتابخانه آستانه هم‎اکنون نزدیک به ۰۰۰‘۶ جلد کتاب چاپی و خطی دارد.

بقعه امامزاده حمزه، فرزند امام موسی‎کاظم(ع) از بقاع متبرکه معروف و در طرف جنوب غربی حرم عبدالعظیم واقع است.

امامزاده حمزه از ۴ سوی به بیوتات اطراف می‎پیوندد. درِ شمالی به رواق میان مسجد بالاسر و حرم امامزاده حمزه، درِ جنوبی به مسجد زنانه و درِ شرقی به راهروِ جنوبی حرم عبدالعظیم متصل است. درِ غربی را اکنون با دیوار مسدود ساخته‎اند.

بقعه امامزاده طاهر از فرزندان امام زین العابدین(ع) ، نیز از بقاع متبرکه جنب آستانه عبدالعظیم و در سوی شرقی صحن بزرگ، میان این صحن و باغ علی‎جان واقع است.

تولیت بقاع متبرکه و املاک و رقبات وابسته به آنها، اساساً بر طبق شرع، وابسته به نظر واقف است و از همین روی متولیان مختلف از سوی واقفان املاک و رقبات عهده‎دار اداره امور مربوط به تولیت خود بوده‎اند. ولی برای جلوگیری از تصرفات نامشروع و هماهنگ کردن امور مربوط به موقوفات، از روزگاران گذشته چنین مرسوم شده که تولیت واحدی با تأیید سلطان وقت تعیین گردد که کارگزاران دولت نیز در امور مربوط به آن از دستورهای او پیروی کنند.

درباره متولیان آستانه عبدالعظیم پیش از روزگار صفویه، سندی مکتوب دیده نشده است.

کهن‎ترین اثری که در این باب به دست آمده، فرمان شاه‎طهماسب صفوی است که طی آن تولیت مزرعه‎ای به نام مبارک‎آباد درخوارری را که طغرل سلجوقی وقف آستانه کرده بود، به سید شرف الدین واگذاشته است.[۴۶]

مطابق فرمان‌های دولتی که از عهد صفویه تاکنون به جای مانده است می‎توان سلسله متولیان آستانه را که نوادگان آنها تا چند سال پیش عهده‎دار تولیت این آستانه بودند، شناخت.

در روزگار شاه‎طهماسب، میرزا حبیب الله، فرزند بزرگ میرسیدحسین خاتم‎المجتهدین و نواده دختری محقق ثانی، به تولیت آستانه گمارده شد. سپس جای او را میرزا ابراهیم شیخ الاسلام نواده خاتم‎المجتهدین گرفت و تولیت آستانه در خانواده او ادامه یافت.[۴۷]

در ۱۳۳۰ق/۱۹۱۲م چندی پس از تشکیل وزارت معارف و اوقاف، تولیت میرزا هدایت‎الله از همان سلسله، از سوی کسانی که مأمور نظارت و رسیدگی به موقوفات آستانه شده بودند، تأیید شد[۴۸] و فرزندان او نیز تا چند سال پیش اداره آستانه را به عهده داشتند. نام این متولیان در فرامین شاهان صفوی و کتاب تحفه سامی اثر سام‎میرزا فرزند شاه‎اسماعیل صفوی آمده است.

از شاه عباس و شاه طهماسب دوم و اشرف افغان و کریم‎خان زند و شاهان قاجار نیز فرامینی درباره تولیت در دست است.

در تاریخ بیستم فروردین ماه ۱۳۶۹ش محمدی‌ ری‌شهری طی حکمی از جانب رهبر جمهوری اسلامی ایران به تولیت این آستان منصوب گردید.[۴۹]

همگام با افزایش اهمیت و توسعه آستانه حضرت عبدالعظیم، از دیرباز کسانی مزارع و املاک و رقبات و اشیائی، غالباً با تعیین مورد مصرف آنها، وقف آستانه کرده‎اند و فرمانهایی نیز از سوی حاکمان وقف درباره موقوفات صادر شده که هم‎اکنون پاره‎ای از آنها در دست است.

کهن‎ترین خبری که درباره اوقاف آستانه دیده شد، روایت قزوینی رازی[۵۰] است که می‎گوید مجدالملک براوستانی اوقافی برای حضرت عبدالعظیم مقرر داشته است.

کهن‎ترین فرمان دولتی در این باره، فرمان مورخ ۹۶۰ق/۱۵۵۳م شاه‎طهماسب است که صورت موقوفات غیرمنقول آستانه با مشخصات کامل در آن ذکر شده است.

براساس این فرمان، ۱۶ رقبه مزرعه و باغچه در ری و شمیران و شهریار، از جمله املاک وقفی آستانه بوده که امروزه ۵ رقبه از آن باقی و در تصرف آستانه است[۵۱] و بقیه در طی روزگار به علت نابسامانیهای سیاسی و سوءاداره آستانه، توسط کسانی تصرف شده است کهن‎ترین رقبه وقفی مشخص، مزرعه مبارک‎آباد معروف به خیرآباد واقع در ناحیه خوار شهر ری بوده که طغرل سلجوقی وقف آستانه کرده است.[۵۲]

به جز فرمان شاه‎طهماسب، فرامین دیگری از سلاطین صفویه و زندیه و قاجاریه در دست است.

موقوفات آستانه شامل زمین‌های کشاورزی، روستا، قنات آب، ساختمان و اشیای گوناگون است.[۵۳]

خرید بلیط هواپیما با گارانتی ارزان‌ترین قیمت

حرم شاه عبدالعظیم شهر ری

تهران، شهرری، حرم شاه عبدالعظیم

4.4

از 5 امتیاز

حرم شاه عبدالعظیم

میانگین نظرات 6 کاربر

نمایش همه امکانات  

گالری تصاویر

مدت پیشنهادی بازدید

1 تا 3 ساعت

ساعت دسترسی

هزینه ورودی

رایگان

همه چیز درباره حرم شاه عبدالعظیم شهر ری

چرا بازدید کنیم؟

کجاست؟

مردم چی گفتن؟

سوالی دارید؟

نقد و بررسی کارناوال

نویسنده ارشد کارناوال

انتشار

09 شهریور 1399

به روز رسانی

24 خرداد 1399

برای گشتی تاریخی و معنوی در پایتخت، به حرم شاه عبدالعظیم در شهر ری می‌رویم؛ مکانی که به قبله تهران شهرت دارد. در کنار اهمیت مذهبی، این بنا دارای زیبایی‌های معماری نیز هست که با دیدن عکس حرم شاه عبدالعظیم متوجه آن می‌شوید. در این مطلب این جاذبه را از جهات مختلف بررسی می‌کنیم و آدرس حرم شاه عبدالعظیم و راه‌های دسترسی به آن را به شما می‌گوییم. 

چرا حرم شاه عبدالعظیم؟

حرم شاه عبدالعظیم، آرامگاه عبدالعظیم حسنی، از نوادگان امام حسن (ع) است که در جنوب تهران و در شهر ری قرار دارد. این آرامگاه در در زبان عامیانه، شابدلعظیم خوانده می‌شود به قبله تهران شهرت دارد و دارای اهمیت مذهبی زیادی برای پایتخت و کل ایران است. دو امامزاده دیگر به نام حضرت حمزه و طاهر و همچنین، اجساد بسیاری از علمای دینی و افراد شهیر دیگر نیز در این مکان و در جوار ضریح و رواق‌های اطراف به خاک سپرده شده‌اند. قدمت حرم شاه عبدالعظیم به دوره‌های ایلخانی، صفوی و قاجار بازمی‌گردد و دارای مساحت بسیار و بخش‌های مختلفی است. خوب است بدانید که اکثر بخش‌های حرم در زمان قاجار ساخته شده‌اند. 

بازار شاه عبدالعظیم درست در کنار حرم قرار دارد و توجه بسیاری از زائران را به خود جلب می‌کند. تقریبا همه زائران سری به این بازار می‌زنند و پس از زیارت به گشت و خرید در آن می‌پردازند. همین باعث شده تا این بازار جزو جدانشدنی از حرم حضرت عبدالعظیم و زیارت وی باشد. 

حرم شاه عبدالعظیم حسنی در تاریخ ۱۱ بهمن ۱۳۳۴ با شماره ۴۰۶ در فهرست آثار ملی ایران ثبت شده است.

آستان مقدس حضرت عبدالعظیم مانند سایر زیارتگاه‌ها از بنای حرم (قسمت اصلی و مركزی) تشکیل شده و رواق‌ها، مساجد ،ایوان‌ها، صحن‌ها و … در پیرامون آن شکل گرفته‌اند. سردر دوران سلجوقی، کتیبه‌هایی به خط نسخ و ثلث، محراب کاشی‌کاری شده، ایوان آستانه در شمال حرم و … از جمله دیدنی‌های تاریخی این مجموعه هستند. در اینجا قسمت‌های مهم این مجموعه را به شما معرفی می‌کنیم:

بنای آرامگاه به سبک سلجوقی ساخته شده است و چهار طاق مورب در سقف آن می‌خورد که اصطلاحا گوشواره نامیده می‌شوند و در بناهای سلجوقی متداول هستند. در تمام قسمت‌ها برای تزیین از هنر آینه‌کاری استفاده شده و جلوه خاصی به فضا بخشیده است. اولین آینه‌کاری‌ها در زمان فتحعلی شاه صورت گرفت، سپس در زمان ناصرالدین شاه ادامه یافت و آخرین مرحله‌ آینه‌کاری به دستور امین السلطان انجام شد. در سراسر حرم، آیات و احادیثی با خطوط زیبا نقش شده اند. مسجد زنانه در شرق حرم و مسجد مردانه در غرب آن واقع شده و در جنوب بنا نیز محل دفن ناصرالدین شاه قرار دارد. 

گنبد و مناره ها

اولین گنبد این آستان توسط علویان طبرستان و به دستور محمد، پسر زید داعی علوی (از علویان طبرستان) به شکلی ساده ساخته شد و در عصر آل بویه تغییراتی روی آن صورت گرفت. این گنبد در دوره سلجوقیان به دستور مجدالملک، وزیر وقت، جای خود را به گنبدی بزرگ و باشکوه داد که همان گنبد امروزی بناست. گفته می‌شود این گنبد در گذشته به صورت مخروطی یا هرمی بوده و سپس شکلش را تغییر داده و آن را مدور کرده‌اند. در عصر صفوی قسمت‌های داخلی و بیرونی گنبد با همین هنر زینت یافت و روکش طلا در دوران ناصرالدین شاه جلوه دیگری به گنبد داد. 

دستور احداث دو مناره بلند و باشکوه در زمان ناصرالدین شاه صادر شد و این مناره‌ها در دو طرف ایوان شمالی احداث شدند. ارتفاع این مناره‌ها از کف بنا به 33 متر می‌رسد و در داخل آنها پله‌هایی برای بالارفتن و رسیدن به بخش‌های فوقانی وجود دارد. در قدیم صدای موذنان از فراز این مناره‌ها به گوش می‌رسیده است.

ضریح و صندوق

قدیمی‌ترین اثر تاریخی این مجموعه صندوق حرم حضرت عبدالعظیم است که به دستور خواجه نجم‌الدین محمد – از وزرای قرن هشتم هجری قمری- ساخته شده است. در چهار طرف این صندوق، آیات قرآن به خط نسخ و ثلث برجسته دیده می‌شود و در جای‌جای آن زیارتنامه‌ها به خط برجسته ثلث به چشم می‌خورد. این صندوق از چوب‌های عود، ترنج، عود، گردو و نوفل ساخته شده است.

ضریح حرم یادگاری از جنس نقره و دوران فتحعلی شاه قاجار است و پایه‌ای از سنگ مرمر به ارتفاع 25 سانتی‌متر دارد. این ضریح، سال‌ها بعد مورد بازسازی قرار گرفت و 472 کیلوگرم نقره در آن به کار رفت. ضریح کنونی اثری از استاد غلامحسین اقلیما و حاج محمّد صنیع خاتم است که در سال‌های 1337 تا 1340 خورشیدی ساخته شده است.

امامزاده حمزه یکی از فرزندان امام موسی کاظم و برادر امام هشتم شیعیان، امام علی بن موسی (رضا) بود. امروز آرامگاه وی در حرم شاه عبدالعظیم قرار دارد. او زمانی که برای دیدن برادرش به خراسان می‌رفت در ری درگذشت و در همان جا به خاک سپرده شد.

پادشاهان صفوی معتقد بودند که از اولاد امامزاده حمزه هستند و برای همین توجه زیادی به آرامگاه او از خود نشان دادند. به نظر می‌رسد بنای این آرامگاه و گنبدش، در دوران شاه طهماسب صفوی ساخته شده باشد. کتیبه سردر جنوب غربی صحن این امامزاده تاریخ 945 هجری قمری را نشان می‌دهد. 

این بقعه وسعتی تقریبا به اندازه حرم حضرت عبدالعظیم دارد و هنر آینه‌كاری در آن به زیبایی به نمایش گذاشته شده است. ضریح نقره این بقعه مربوط به اواسط دوران قاجاریه است و یک ایوان بزرگ در شرق نیز دارد.حرم شاه عبدالعظیم

در شمال شرقی صحن حضرت عبد العظیم حسنی، بقعه امامزاده طاهر (ع) قرار دارد که از نوادگان امام سجاد (ع) هستند. ساخت بقعه برای این امامزاده در زمان ناصرالدین شاه و مظفرالدین شاه قاجار صورت گرفت. 

در غرب صحن، مدرسه‌ای بزرگ به نام «مدرسه امینیه» وجود داشته که از موقوفات میرزاابراهیم خان ظل السلطان به شمار می‌آمده است. امروزه این مدرسه از بین رفته و جای خود را به قبرستانی به نام «باغ طوطی» داده که بزرگان بسیاری را در آن به خاک سپرده‌اند. از جمله این افراد می‌توان به این اشخاص اشاره کرد:

سایر مشاهیر مدفون در این قبرستان را در این لینک ببینید.

در این مجموعه آرامگاه ناصرالدین شاه قاجار نیز وجود داشته که امروزه اثری از آن نیست و تخریب شده است. آرامگاه رضاشاه پهلوی نیز در این حرم بوده که علیرضا پهلوی، سلیمان بهبودی، ارتشبد محمد خاتم، حسن علی منصور نیز در آن به خاک سپرده شده بودند؛اما پس از انقلاب اسلامی سال ۱۳۵۷ به کلی ویران شد. آرامگاه برخی وابستگان پادشاهان قاجار نیز هنوز در صحن حرم قرار دارد. 

موزه آستان مقدس حرم عبدالعظیم حسنی ساختمانی 3 طبقه با 3000 مترمربع وسعت است که آثار گرانبهایی را در خود دارد؛ مانند:

ساختمان موزه هم زیبایی های خاص خود را دارد. سقف این ساختمان به زیبایی کادربندی شده و اسماء اولیای الهی در آن به چشم می خورد. 

سایر بخش های حرم

مسجد جامع

در شمال صحن حرم، مسجد جامع قرار دارد که از آثار دوره قاجار است. بر بالای ایوان این قسمت، نقاره‌خانه با دو ساعت در دو طرفش وجود داشته که امروزه تنها یکی از ساعت‌ها به چشم می خورد.

مدرسه برهان

مدرسه عتیق یا برهانیه از دیگر بخش‌های آستانه است که به زمان طغرل بیک، آخرین پادشاه سلجوقی تعلق دارد و در زمان آغامحمدخان قاجار مرمت‌هایی روی آن صورت گرفته است. در قرن چهاردهم هجری قمری، بازسازی های دیگری روی این بنا صورت گرفت؛ اما در زمان رضاشاه پهلوی باز هم رو به ویرانی نهاد. این مدرسه امروزه با نام مدرسه علمیه برهان شناخته می‌شود.

صحن‌ها

ایوان‌ ها

رواق‌ها

بازاری بازمانده از دوران صفوی در شمال آستان عبدالعظیم قرار دارد که از جذابیت‌های منطقه به شمار می‌رود و به بازار ری و بازار شاه عبدالعظیم مشهور است. این بازار شکل و شمایلی سنتی دارد؛ اما در آن انواع کالاهای جدید و به روز هم پیدا می‌شود. انواع تسبیح، جانماز و مهر از جمله کالاهایی هستند که زائران به عنوان سوغات از این بازار تهیه می‌‌کنند. زیورآلات، خشکبار، انواع خوراکی‌ها و … از جمله دیگر چیزهایی هستند که می‌توانید در این بازار بخرید.

جالب است بدانید که این محل از قدیم‌الایام یکی از مراکز فروش ادویه، داروهای سنتی و کالاهای تجاری بود که توسط بازرگانان از طریق جاده ابریشم وارد ری می‌شد. 

آدرس: استان تهران، شهرری

دسترسی با وسایل حمل و نقل عمومی

مترو: برای رفتن به حرم شاه عبدالعظیم با استفاده از متروی تهران، باید در ایستگاه متروی شهرری پیاده شوید. از این ایستگاه تا حرم 2 کیلومتر فاصله دارید که می‌توانید با تاکسی آن را طی کنید.

اتوبوس: نزدیک‌ترین ایستگاه اتوبوس در 900 متری حرم واقع شده است که در نزدیکی میدان ساعی قرار دارد. از خطوطی استفاده کنید که در نزدیکی این میدان توقف دارند.

دیدنی های اطراف

امامزاده عبدالله | 2 کیلومتر

چشمه علی | 6.5 کیلومتر

توصیه های کارناوالی

پس از زیارت حرم عبدالعظیم و گشت در بازار سنتی ری، خوردن کباب و ریحان معروف شهر ری را فراموش نکنید که گردش‌تان کامل شود.

حضرت عبدالعظیم، یکی از نوادگان امام حسن بود که در سال 250 به فرمان امام علی النقی (ع) به ری آمد تا دین اسلام را ترویج کند. او به صورت مخفیانه در این شهر زندگی می‌کرد تا اینکه در سال 254 یا 255 هجری قمری از دنیا رفت. پس از مرگ وی، مردم متوجه نسب ایشان شدند و پس از خاکسپاری، قبه‌ای ساده را برای‌شان ساختند. حضرت را در باغی بیرون از باروی شهر ری در دروازه باطان یا باب طاق یا ماطاق به خاک سپردند. سال‌ها بعد شخصی به نام «عبدالجبار رازی» صاحب این باغ شد و آن را وقف کرد. در آن زمان این مدفن به «مسجد الشجره» یا «مشهد الشجره» شهرت یافت. این مکان با توجه به توصیفات جهانگردان تا دوره قاجار هم در بیرون شهر ری قرار داشت و شاید برای همین است که در بیشتر منابع جغرافیای قدیمی‌تر، اشاره‌ای به این مرقد نشده است. وجود مقبره امامزاده حسن و امامزاده ابراهیم و یکی از نوادگان امام موسی کاظم (ع) در ری، در نوشته های مستوفی آمده است اما اثری از حرم شاه عبدالعظیم نیست. 

در نیمه دوم قرن سوم هجری قمری، محمد، پسر زید داعی علوی (از علویان طبرستان) بنای اولیه آرامگاه را احداث کرد و در قرن چهارم هجری قمری و در زمان عضدالدوله دیلمی، تعمیراتی روی آن صورت گرفت. سال‌ها بعد با فرمان پادشاه آل‌بویه، که هم‌عصر سلجوقیان بودند و با تلاش مجدالملک براوستانی، از بزرگان دوره سلجوقی، سردر اصلی ورودی حرم که در شمال آن قرار دارد، احداث شد و ساختمان اصلی بقعه و گنبد شکل گرفت. این سردر آجری در حدود سال‌های 495 تا 498 هجری قمری ساخته شد و قدیمی‌ترین اثری است كه هنوز هم وجود دارد. مدخل اصلی هنوز هم مانند گذشته در شمال مجموعه است.

به طور کلی از روند تغییرات و احداث قسمت‌های مختلف از دوران سلجوقی (قرن پنجم هجری) تا زمان شاه طهماسب صفوی (930 تا 984 هجری) اطلاعات زیادی در دست نیست. گفته می‌شود در دوره ایلخانان شیعه مغول، آرامگاه وسعت زیادی پیدا کرد و دارای شکوه و جلال خاصی شد. قدیمی‌ترین کتیبه تاریخ‌دار در این مجموعه، بر روی صندوق داخل آرامگاه عبدالعظیم است که ساخت آن به ۷۲۵ هجری قمری باز‌می‌گردد. گفته می‌شود این صندوق به دستور خواجه نجم‌الدین محمد و توسط یحیی بن محمد اصفهانی ساخته شده است. 

شاهرخ تیموری از بزرگترین پادشاهان تیموریان، تلاش‌های زیادی در راستای بازسازی و بهبود وضعیت آرامگاه کرد.درهایی در مجموعه بررسی شده است که تاریخ ساخت شان به قرن نهم و دهم هجری قمری باز می گردد و این نشان دهنده این است که در این دوره ها نیز حرم تغییراتی را به خود دیده است.

تعمیر و تغییرات اصلی در قسمت آرامگاه به زمان شاه‌طهماسب صفوی بازمی‌گردد و به دستوری وی در محرم سال 944 هجری قمری، ایوان حرم ساخته شد. سردری قدیمی به تاریخ 945 هجری با در آهنی به جامانده از قرن پنجم هجری، از دیگر آثار تاریخی برای اثبات قدمت این حرم هستند. در این سردر سال 945 به خط ثلث و رنگ سفید بر زمینه لاجوردی نوشته شده و در میان حاشیه فیروزه فام و گل و بوته و اسلیمی به رنگ‌های مختلف قرار گرفته است. صحن اصلی و مسجد شمالی، رواق و مسجد بالاسر و مسجد زنانه در شمال و غرب و شرق حرم نیز از آثار دوره صفوی به شمار می‌روند.

با وقوع حمله افغان‌ها و پس از آن در دوره افشاریان و زندیان، این مجموعه کمی از شکوه خود را از دست داد و مورد بی‌توجهی قرار گرفت؛ اما با پایتخت شدن تهران در دوره قاجارها، اوضاع کمی فرق کرد. ساخت ضریح نقره به دوران فتحعلی شاه قاجار بازمی گردد که بخشی از كتیبه حاشیه بالای آن در ضریح كنونی نصب شده است. 

گنبد در سال 1270 هجری قمری به فرمان ناصرالدین شاه با خشت‌های مسی زرین پوشانده شد و دو مناره بلند را نیز در همین زمان احداث کردند. در همین دوران ابراهیم خان امین‌السلطان مسئولیت تعمیر و بهبود مجموعه را بر عهده داشته و بانی ساخت ایوان آرامگاه نیز شده است. از دیگر کارهای دوره ناصرالدین شاه، احداث صحن بزرگ حضرت عبدالعظیم بود و در دوره محمدشاه قاجار و مظفرالدین شاه قاجار نیز تغییرات مختصری در آن صورت گرفت.

در سال‌های 1299 تا 1320 هجری قمری، تزئینات كاشی‌كاری و آینه‌كاری به مرور به بنا اضافه شدند و آینه‌کاری و نقاشی ایوان جنوبی توسط میرزا آقاخان نوری ملقب به اعتمادالدوله انجام شد. 

از جمله کارهای دیگری که در زمان قاجار صورت گرفت و تغییر اساسی در وضع آستان حضرت عبدالعظیم را در پی داشت می‌توان به این موارد اشاره کرد:

در دوران پهلوی تغییرات چندانی ایجاد نشد و تنها چند جاده كمربندی برای سهولت در رفت و آمد زائران ساختند. پس از انقلاب اسلامی ایران نیز کارهایی همچون تخریب مقبره رضاخان و ایجاد حوزه علمیه به جای آن، ایجاد ایوان شرقی آرامگاه حضرت امامزاده طاهر و توسعه شبستان‌های غربی و جنوبی حضرت امامزاده حمزه صورت گرفت.

سخن آخر

به یکی از مهم‌ترین زیارتگاه‌های ایران سر زدیم و با ویژگی ها و امکانات آن آشنا شدیم. شما هم از تجربه‌های خودتان برای‌مان بگویید. آیا تا به حال به حرم حضرت عبدالعظیم رفته‌اید؟

چه نکات مثبت و منفی در آن دیدید؟

منتظر دیدگاه‌های‌تان هستیم…

نتیجه نقد و بررسی کارناوال

4.2

بررسی شده توسط کارناوال

نقاط قوت

نقاط ضعف

نقد و بررسی کاربران

میانگین امتیاز کاربران

از مجموع 6 رای

4.4

انفرادی

1

خانواده

2

حرم شاه عبدالعظیم شهر ری را دیده‌اید؟

تجربه و نظر خود را با دیگران به اشتراک بگذارید

سوالی دارید؟

از کارشناسان و کاربران کارناوال بپرسید

4.7

ثواب زیارت ثواب زیارت شاه عبدالعظیم مساوی یا بیشتر از زیارت امام حسين هست

ثواب زیارتگاه شاه عبدالعظیم مساوی زیارت امام حسین درکربلا است

انتشار: 09 تیر 1399

انتشار: 18 اسفند 1398

4.4

دوستان توجه داشته باشید که حرم عبدالعظیم حرف نداره و در این شکی نیست ولی بخاطر داخل شهر بزرگ و شلوغ بودن تهران در ایام های خاص بخصوص تعطیلات و سوگواری ها بسیار شلوغ هست . و از هر کسی که این متن رو داره میخونه خواهش میکنم که فعلا تشریف نبرید و این ویروس کرونا رو جدی بگیرید . باور کنید برای زیارت کردن وقت زیاد هست . تورو به همون خدایی که میپرستید نرید فعلا و جون خودتون و خانواده هاتون رو به خطر نیندازید .

انتشار: 14 اسفند 1398

4.7

خیلی عالی و خوبه . خیلی راحت میشه با مترو و اتوبوس رفت به این محل و اگر با خودرو شخصی هم بخواهید تشریف ببرید چند پارکینگ عالی و بزرگ هم داره مجموعه . حال و هوای بسیار عالی داره . بهتون پیشنهاد میکنم که بعد از زیارت حتما به بازار سنتی پر شور شاه عبدالعظیم هم بزنید که از شیر مرغ تا جون آدمی زاد میتونید پیدا کنید داخل بازار و عالیه .

انتشار: 14 اسفند 1398

پرسش و پاسخ

پرسش جدید

تا کی حرم باز هستش؟

انتشار: 15 مهر 1400

سوالات متداول

چه کسانی در حرم شاه عبدالعظیم دفن هستند؟

مشاهیر زیادی در حرم شاه عبدالعظیم دفن هستند که از میان آنها می توان به ستارخان، بدیع‌الزمان فروزانفر و … اشاره کرد. اسامی این مشاهیر مهم را می توانید در مطلب حرم شاه عبدالعظیم منوی بخش های مختلف بیابید.

مهم ترین اماکن زیارتی در ایران کدام ها هستند؟

اماکن زیارتی بخشی از جاذبه های مهم ایران را شکل می دهند که هم در نزد گردشگران داخلی اهمیت دارند و هم برای گردشگران خارجی جذاب هستند. برای آشنایی با این اماکن کافیست بر روی لینک زیارتگاه های ایران کلیک کنید.

آیا تورهای گردشگری برای بازدید از جاذبه های مهم تهران وجود دارد؟

با استفاده از تورهای تهرانگردی می توانید گردش در پایتخت را تجربه کنید. برای آشنایی با این تورها به صفحه تورهای تهرانگردی بروید.

با نصب اپلیکیشن کارناوال، کنترل سفر را این بار شما به دست بگیرید. در این اپلیکیشن شما دنیایی از امکانات و خدمات را همیشه و همه جا در جیب خود دارید؛ آشنایی با جاذبه ها و فرهنگ شهرها و کشورهای مختلف، رزرو آنلاین بلیت هواپیما و یا حتی رزرو انواع اقامت بسته به سلیقه و بودجه ای که دارید. اپلیکیشن کارناوال یعنی کنترل سفر در دست شما.

Android

iOS

هدف اصلی کارناوال این است که بهترین خدمات گردشگری را به صورت آنلاین به کاربران خود ارائه دهد. هر آن چیزی که برای سفر خود نیاز دارید را از کارناوال بخواهید؛ از آشنایی با جاذبه ها، سوغات و غذاهای محلی تا رزرو آنلاین بلیت هواپیما و انواع اقامتگاه. در هر جا و در هر ساعت از شبانه روز، می توانید به صورت آنلاین خدمات سفر خود را رزرو کنید و یا هر سوالی دارید از ما بپرسید. کارناوال کنترل سفر شماست!

کلیه حقوق مادی و معنوی کارناوال برای شرکت کاروان سفر های هیرمان محفوظ است. استفاده از محتوای سایت تنها در صورت پذیرش شرایط و ضوابط امکان پذیر است.

کنترل سفر دست شماست

حضرت عبدالعظیم در زمان زندگی خود به زیارت حرمی در نزدیکی سردابه محل اقامت خود می‌رفته و از آن به عنوان مقبره امامزاده حمزه یاد می‌کرده است. ایشان نیز در نزدیکی همین مقبره به خاک سپرده شد.

خبرگزاری مهر -گروه دین و آئین- سمانه نوری زاده قصری: امروز چهارم ربیع‌الثانی مصادف با میلاد حضرت عبدالعظیم حسنی (ع) امام زاده واجب‌التعظیم تهران در شهر ری است. در احادیث اهل بیت «علیهم السّلام»، فضائل، آثار و برکات فراوانی برای زیارت امام حسین (ع) بیان شده است، مانند: آمرزیده شدن گناهان، دعای فرشتگان، دعای اهل بیت «علیهم السّلام» طولانی شدن عمر، افزوده شدن روزی، زدوده شدن اندوه، شادی دل، تبدیل شدن بدی‌ها به خوبی‌ها، تبدیل شدن شقاوت به سعادت، و برخورداری از حقّ شفاعت.

امام هادی (ع) به منظور پیشگیری از خطرهایی که از طرف حکومت‌های وقت، شیعیان را تهدید می‌کرد، فضیلت زیارت حضرت عبدالعظیم را با زیارت امام حسین (ع) برابر دانسته است. به تعبیری روشن‌تر، زیارت حضرت عبدالعظیم (ع) برای کسانی که آمادگی خطر پذیری برای زیارت امام حسین (ع) را داشته باشند، پاداشی معادل زیارت آن حضرت دارد و حرم حضرت عبدالعظیم (ع) شعبه‌ای از حرم سیّد الشهدا (ع) است. و این خود، فضیلتی بزرگ و حاکی از جایگاه بلند عبدالعظیم در نزد اهل بیت «علیهم السّلام» است. و این خود، فضیلتی بزرگ و حاکی از جایگاه بلند عبدالعظیم در نزد اهل بیت «علیهم السّلام» و عظمت معنوی ایشان است.

آرامگاه این امامزاده چنان نقشی در زندگی مردم از قدیم تا کنون داشته است که اهالی منطقه تهران و ری در صورت تشرف به مکه، مشهد و یا عتبات عالیات پس از بازگشت، زیارت این حرم را بر خود واجب می‌دانستند. این امر باعث شده تا امروزه این حرم مرکز ثقلی برای جنوب شهر تهران باشد. خدمات زیادی در این حرم ارائه می‌شود اعم از خدمات رفاهی اجتماعی، درمانی و بهداشتی، اقتصادی که با بعضاً پرداخت هزینه‌هایی عموم مردم می‌توانند از آن استفاده کنند.

منطقه اطراف حرم عبدالعظیم که در زبان مردم به «شاه عبدالعظیم» معروف است همواره یکی از مناطق پر رفت و آمد مردم از دوره‌های دور تا کنون بوده است با وجود آنکه در گذشته عزیمت به شهرری با دشواری‌هایی همراه بوده است. همین حضور متعدد مردم تهران در ری، باعث به وجود آمدن ضرب‌المثل‌هایی هم در مورد این منطقه شده است. تهرانی‌ها در شب یا روز جمعه به زیارت حضرت عبدالعظیم می‌رفتند و بخاطر نزدیکی راه همان روز دوباره به تهران برمی‌گشتند. با این حال مردم که مطمئن بودند که زائر تهرانی حتماً به تهران برمی‌گردد او را دعوت به ماندن می‌کردند و به «حضرت شاه عبدالعظیم (ع)» قسم می‌دادند که شب را نزد آنان به سر ببرد. مهمان هم به خوبی می‌دانست این دعوت تعارفی بیش نیست.حرم شاه عبدالعظیم

حضرت عبدالعظیم حسنی (ع) یکی مبارزان سیاسی زمان خود بود

حضرت عبدالعظیم حسنی (ع)، از نوادگان حضرت امام حسن مجتبی (ع) است که با چهار واسطه، از نوادگان حضرت علی (ع) محسوب می‌شود. این امامزاده برجسته تهران در سن ۷۹ سالگی به دیار باقی شتافت. نسبت عبدالعظیم (ع) به امام حسن مجتبی (ع)، از دلایل شهرت این شخصیت عظیم علمی، فرهنگی و جهادی به عبدالعظیم حسنی در بین مردم است. حضرت عبدالعظیم حسنی (ع) یکی از عالمان، مجتهدان و شخصیت‌های بارز سیاسی و مذهبی در زمان خود بوده است.

در روایات آمده است که ملاقات حضرت عبدالعظیم (ع) با امام هادی (ع) به خلیفه وقت گزارش داده می‌شود و این امر سبب شده تا خلیفه دستور تعقیب و دستگیری ایشان را صادر کند. حضرت نیز برای رهایی از زندان، به صورت ناشناس اقدام به رفت و آمد در شهرها و نقاط مختلف کرده تا سرانجام به شهرری می‌رسند. در آن دوران، شهر ری یکی از معتبرترین و مهم‌ترین سرزمین‌های شیعه‌نشین بود و همین امر سبب شد تا عبدالعظیم حسنی (ع)، آن بلاد را برای سکونت انتخاب کنند. حضرت عبدالعظیم حسنی یکی از مهم‌ترین راویان شیعه است که بسیاری از احادیث معصومین را ثبت کرده و به نسل‌های بعدی انتقال داده است. دوران زندگی او مصادف با فشارهای حکومت بنی‌عباس علیه شیعیان بود و به همین دلیل او مدتی را به صورت پنهانی در میان مردم مدینه، بغداد و سامرا زندگی کرد.

بعد از وفات ایشان و زمان غسل با پیدا کردن کاغذی نسب ایشان با دستخط خودشان پیدا می‌شود. در همان زمان در کنار باغ سیبی دفن شدند که با توجه به وسیع بودن باغ‌ها در آن دوران، احتمال دارد که تا وسعت قابل توجهی از حرم مطهر عبدالعظیم حسنی (ع)، مدفن سادات، شیعیان و ارادتمندان ائمه معصومین (ع) باشد.

معماری حرم عبدالعظیم (ع)

حرم شاه عبدالعظیم در ابتدا تنها شامل یک صحن و بنای اصلی حرم بود اما به مرور زمان توسعه داده شد. بنای اصلی حرم چهار ضلعی است. تمام قسمت‌های داخلی حرم به هنر آینه‌کاری مزین است. در دوره قاجار، معماران ایرانی اقدامات بسیاری برای کاشی‌کاری و آینه‌کاری حرم انجام دادند. درب‌های منبت و خاتم، احداث مناره‌ها و تعمیر ضریح از دیگر تغییرات معماری دوران قاجار بود. در دوران انقلاب اسلامی نیز تغییراتی در معماری حرم ایجاد شد؛ تأسیس حوزه علمیه، تأسیس ایوان شرقی و شبستان‌های غربی و جنوبی از جمله اقدامات دوران معاصر بوده است.

گنبد و مناره‌های حرم حضرت عبدالعظیم (ع)

ساختار گنبد در زمان شاه طهماسب صفوی به شکل کنونی درآمده و به دستور ناصرالدین شاه قاجار پوشش طلا روی آن کشیده شد. همچنین کتیبه‌هایی از اشعار و آیات قرآن از جمله «انا فتحنا لک فتحا مبینا» آثاری است که به دستور این پادشاه قاجار روی گنبد ثبت شده است. گلدسته‌های بلند حرم شاه عبدالعظیم حسنی نیز در زمان قاجار ساخته شده است. مناره‌ها جزو شاهکارهای منحصر به فرد معماری بناهای مذهبی و تاریخی ایران هستند که معمولاً بدنه آن‌ها کاشی‌کاری دارد. کاشی‌هایی به رنگ‌های فیروزه‌ای، آبی و طلایی که روی قسمت‌های آن نام‌های مقدس مذهبی دیده می‌شود. نمای گنبد اصلی و گنبدهای کوچک در کنار گلدسته‌های بلند از صحن‌ها یکی از آرامش‌بخش‌ترین صحنه‌هایی است که می‌توانید از صحن اصلی حرم تماشا کنید.

حرم حضرت عبدالعظیم در ابتدا فاقد ضریح بوده است

حضرت شاه عبدالعظیم در زمان زندگی خود به زیارت حرمی در نزدیکی سردابه محل اقامت خود می‌رفته و از آن به عنوان مقبره امامزاده حمزه یاد می‌کرده است. او در نزدیکی همین مقبره به خاک سپرده شد و بعد از مدتی دو مقبره در یک بنا قرار گرفت. با توجه به روایات، تا پیش از شاه طهماسب صفوی، مقبره شاه عبدالعظیم حسنی ضریحی نداشته و اولین ضریح این مجموعه را شاه طهماسب وقف کرده است. این ضریح چوبی بود و برای این روی مقبره قرار داده شد تا زائران مستقیماً با صندوق در تماس نباشند. این ضریح تا زمان فتحعلی شاه دست نخورده باقی ماند و تغییری روی آن ایجاد نشد. اما این پادشاه قاجار ضریح چوبی را با یک ضریح نقره جابجا کرد. ضریح نقره‌ای حرم شاه عبدالعظیم در دوران ناصرالدین شاه مرمت شد. اکنون ضریح روی پایه مرمری ۳۵ سانتی‌متری قرار دارد و بخش بالایی آن اشعار و کتیبه‌های قدیمی است که از زمان‌های گذشته باقی مانده است. در حال حاضر نیز ضریح جدید این امامزاده تحت نظر استاد فرشچیان و با ارائه مفاهیم فرهنگی در حال ساخت و تکمیل است.

صحن‌ها

پادشاهان قاجار و صفویه سازندگان اصلی صحن‌ها و ایوان‌های حرم شاه عبدالعظیم حسنی بوده‌اند. مهم‌ترین صحن این حرم، صحن بزرگ آستانه است که در ضلع شمالی قرار دارد و به دستور ناصرالدین شاه ساخته شده است. برخی از صحن‌های داخل حرم نیز به دستور شاه طهماسب صفوی ساخته شده است. کاشی‌کاری و آینه‌کاری صحن‌ها در زمان بازسازی‌ها و تزئینات حرم ساخته شده است و اکثر آن‌ها به دوران قاجار برمی‌گردد.

صحن‌های موجود در حرم شاه عبدالعظیم حسنی عبارتند از: صحن عتیق که اکنون با نام صحن امام حسن مجتبی (ع) شناخته می‌شود و در ضلع شمالی حرم قرار دارد. صحن باغ طوطی که اکنون با نام صحن امام حسین (ع) شناخته می‌شود و شمال غربی حرم قرار گرفته و مدرسه امین السلطنه نیز در آن واقع شده است و شبستان امام خمینی (ره) نیز در این صحن واقع شده است. صحن ناصری یا صحن ولیعهدی که اکنون با نام صحن کاشانی شناخته می‌شود و در غرب حرم قرار گرفته است. صحن باغچه علی جان در شرق حرم قرار گرفته است. صحن جنوبی نیز به نام امامزاده حمزه شهرت دارد.

مسجد جامع

مسجد جامع یکی از قسمت‌های اصلی حرم حضرت عبدالعظیم حسنی است که در آن مراسم‌های مختلفی چون عزاداری امام حسین (ع، نماز روزهای عید، سخنرانی‌های مذهبی و… برگزار می‌شود. این مسجد جز بناهایی است که هنگام توسعه حرم در دوران قاجار ساخته شده و جدا از محوطه حرم مطهر نیست. این مسجد در ضلع شمالی محوطه حرم قرار گرفته و ورودی آن از صحن عتیق است.

موزه حرم حضرت عبدالعظیم حسنی (ع)

قدمت زیاد حرم شاه عبدالعظیم باعث شده است که آثار باستانی و نفیس بسیاری در حرم و اطراف آن وجود داشته باشد. این موضوع باعث شد تا موزه‌ای به منظور نگهداری و حفظ این آثار تاریخی در حرم تأسیس شود. از طرف دیگر مردم، امیران و اشراف‌زاده‌های دوران مختلف اشیایی را به حرم اهدا کرده‌اند که برخی از آن‌ها به عنوان آثار نفیس ایران اسلام شناخته می‌شوند. در ابتدا این آثار در خزانه حرم نگهداری می‌شدند و از دسترس زائران به دور بودند. اما از سال ۱۳۸۱ موزه‌ای به وسعت سه هزار متر مربع در ضلع جنوب شرقی حرم راه‌اندازی شد. درب‌های آستان مقدس که قدیمی‌ترین آن‌ها مربوط به قرن ششم یا هفتم هجری قمری، قفل‌های فولادی و نقره‌ای دارای کتیبه که برای درب‌ها و ضریح‌های شاه عبدالعظیم، امامزاده حمزه و امامزاده طاهر، حجّاری‌هایی که شامل سردر مرمری دارای کتیبه برجسته، سنگ مزار مقامات حکومت قاجار، سنگ یادبود مدرسه برهان و تکه‌های کاشی‌کاری حرم، آثار سفالی از هزاره چهارم قبل از میلاد تا پایان قرن سیزدهم هجری قمری از آثار موجود در موزه حرم شاه عبدالعظیم حسنی است.مجموعه نسخ خطی که شامل کتب و صحف و متون و فرامین دوران تاریخی مختلف است. برخی از آن‌ها جز نفیس‌ترین آثار ایران باستان و اسلام شناخته می‌شوند.

باغ طوطی

باغ طوطی نام قبرستان تاریخی است که در حرم شاه عبدالعظیم قرار دارد. در گذشته این قبرستان در کنار مدرسه امین‌السلطان قرار داشت، اما بعد از تخریب مدرسه، بخش اعظمی از صحن باغ طوطی به قبرستان تبدیل شد. قبرستان باغ طوطی جز محوطه صحن محسوب نمی‌شود. در قبرستان باغ طوطی شخصیت‌های مهمی دفن شده‌اند که در حوزه‌های مختلفی شهرت داشته‌اند. طرح توسعه حرم عبدالعظیم حسنی سالهاست که در دستور کار شهرداری منطقه ۲۰ قرار گرفته واز دی ماه سال ۹۰ فعالیت عمرانی در باغ طوطی برای ایجاد شبستان و اتصال آن به صحن عبدالعظیم الحسنی آغاز شد. سنگ قبر اموات در این پروژه شکسته و تا مدتها امکان دسترسی به قبرها نبود. در این پروژه سنگ قبرها همسان شد تا فضای بیشتری در داخل صحن مورد بهره برداری قرار بگیرد. افرادی همچون ناصرالدین شاه و بسیاری از مشاهیر، شخصیت‌های سیاسی و اشراف حکومتی در محوطه اطراف حرم و به خصوص قبرستان باغ طوطی دفن شده‌اند.

آیت الله سید ابوالقاسم کاشانی، آیت الله اثنی عشری، امیری فیروزکوهی، قائم مقام فراهانی، شهید شیخ محمد خیابانی، ستارخان، اسماعیل آشتیانی، بدیع‌الزمان فروزان‌فر، آیت الله حاج شیخ جواد فومنی حائری، آیت الله حسن آشتیانی، آیت الله احمد آشتیانی، شهید طیب رضایی، شهید حاج اسماعیل رضایی، شیخ ابوالفتوح رازی، پدر و مادر همسر حضرت امام خمینی، علامه محمد قزوینی، آیت الله حق شناس استاد اخلاق تهران، آیت الله مهدوی کنی، آیت الله مجتبی تهرانی و آیت الله ضیاءآبادی از جمله افراد مدفون شده قدیمی و معاصر در این قبرستان هستند.

بازار حضرت عبدالعظیم

قدمت این بازار به دوران صفویه برمی‌گردد و حدود ۵۰۰ سال قبل ساخته شده است. این بازار در دوران قاجار نیز بازسازی شده است و اکنون یک چارسوق با سقفی گنبدی شکل دارد، سمت غربی آن به کاروان‌سرای دوقلو می‌رسد و از سمت شرق به یک میدان کوچک منتهی می‌شود. در گذشته تاجرانی که در جاده ابریشم تجارت می‌کردند، محصولات خود را در این بازار می‌فروختند. اما امروزه انواع مختلف کالاها از جمله گیاهان دارویی، ادویه، پوشاک، زیورآلات و… در این بازار عرضه می‌شود.

پارکینگ حرم

پارکینگ حرم شاه عبدالعظیم در ضلع جنوبی قرار دارد و در محدوده حرم طرح ترافیک نیست و پارکینگ آن در روزهایی که مراسمی برگزار نمی‌شود، ظرفیت کافی برای پذیرش زائران دارد. این امر اما با هزینه انجام می‌شود و سوال اینجاست چرا پارکینگ متعلق به حرم باید از زائران هزینه‌ای هرچند اندک دریافت کند.

کپی شد

All Content by Mehr News Agency is licensed under a Creative Commons Attribution 4.0 International License.

عبدالعظیم حسنی با کنیه ابوالقاسم و لقب شاه عبدالعظیم از نوادگان امام حسن مجتبی علیه السلام میباشد که در قرن سوم هجری می زیسته است . هم اکنون زیارتگاه این امامزاده یکی از مکانهای تاریخی و مذهبی کشور است که در شهر ری واقع شده و در همه مواقع سال دارای زائر است . آرامگاه های مجاور با این صحن آرامگاه امامزاده حمزه و امامزاده طاهر میباشد . این آرامگاهها مربوط به دوره های ایلخانی ، صفوی و قاجار است و همین امر باعث شده تا این زیارتگاه یکی از زیارتگاههای مهم برای شیعیان باشد.

افراد و بزرگان بسیاری در صحن این زیارتگاه و در باغ طوطی به خاک سپرده شدند . از جمله آنها میتوان به ستارخان سردار بزرگ ایرانی و طیب حاج رضایی از مخالفان رژیم شاهنشاهی که تیرباران شد ، امیری فیروزکوهی شاعر و غزلسرا و همچنین علمایی چون شیخ ابوالفتوح رازی ، آیت الله شاه آبادی ، آیت الله کاشانی ، آیت الله حسین اثنی عشری ، علامه سید کاظم عصار ، حجت الاسلام محمد تقی فلسفی را میتوان نام برد.حرم شاه عبدالعظیم

آرامگاه امامزاده حمزه در قسمت جنوبی صحن شاه ععبدالعظیم قرار دارد. این امامزاده از نوادگان امام موسی کاظم (ع) میباشد و طبق روایات در کتاب منتخب التواریخ مادر آن ام احمد است که به این معنی میباشد که امامزاده حمزه برادر احمد ابن موسی (ع) یا همان شاه چراغ میباشد. قدمت این آرامگاه قدیمی تر از بنای عبدالعظیم است وطی چندین مرحله از قدیم الایام تاکنون مرمت شده است و گفته میشود عبدالعظیم حسنی در زمانی که در ری اقامت داشت به زیارت قبری که هم اکنون روبروی آن است میرفته و نقل قول از ایشان گفته اند که این قبر از نوادگان امام موسی کاظم(ع) میباشد.

آرامگاه امامزاده طاهر که یکی از زیباترین قسمتهای این مجموعه زیارتی میباشد نیز در قسمت شمال شرقی صحن زیارتگاه شاه عبدالعظیم قرار گرفته است و با کاشیکاری رنگین که از دوران قاجار به جا مانده است زیبایی این مجموعه را دو چندان نموده است. این امامزاده از نوادگان امام سجاد (ع) میباشد. البته این آرامگاه سالیان سال ناشناخته مانده بود تا اینکه در طی مرمت های انجام شده از روی نوشته های حک شده بر روی سنگ قبر آن به هویتش پی بردند. در زمان ظل السلطان فرزند ناصرالدین شاه وقتی برای شفای چشمانش به امامزاده طاهر متوسل شد و حاجت خود را از آن گرفت دستور داد تا بقعه و ضریح امامزاده حمزه را بازسازی و مزین کردند. آرامگاه ساده سعید نفیسی ادیب، نویسنده و تاریخ نگار برجسته ایرانی و مهدی سهیلی شاعر و نویسنده فرهیخته ایرانی در صحن امامزاده طاهر میباشد. د

ر کل این مجموعه شامل حرم ها، رواق ها، مسجد ها، ایوان ها، صحن ها‏‎ ، موزه ، کتابخانه و دیگر آثار‏‎ متعلق و وابسته‏‎ به‏‎ آن است و در تاریخ 11 بهمن ماه سال 1344 شمسی با شماره ثبت 406 به عنوان آثار ملی به ثبت رسیده است.

در سال 1373 موزه ای کوچک در سالنی در مجموعه زیارتی شاه عبدالعظیم دایر شد که به صورت خزانه بود و در آن آثار نفیس و باستانی نگهداری میشدند این سالن در باغ طوطی و در قسمت غربی صحن قرار داشت. این خزانه تا دو سال بعد نیز به فعالیت خود ادامه داد و در سال1375 در ادامه کامل کردن و توسعه صحن شاه عبدالعظیم آنرا به مکانی دیگر جا به جا کردند و بالاخره در سال1381 موزه آستان مقدس راه اندازی و میزبان بسیاری از زائران شد.

در این موزه آثاری همچون مجموعه دربهای آستان ، مجموعه قفلها از دوره قاجار تا معاصر ، مجموعه حجّاری از دوره قاجار ، مجموعه آثار سفالینه از هزاره چهارم قبل ازمیلاد تاپایان قرن سیزدهم هجری، مجموعه مسکوکات ، مهر ها و مدالها ، مجموعه منسوجات ، مجموعه نقاشی، مجموعه تابلوهای خط و تزئینات ، مجموعه آثار فلزی ، مجموعه نُسَخ خطی ، قرآن کریم خطی به شیوه نسخ کهن ، نسخه خطی مجالس المـﺆمنین ، سند خطی طوماری بخط نستعلیق ، کتیبه خطی نستعلیق پشت نویسی شیشه ، فاتحه الكتاب خطی ، سند خطی ، فرمان خطی ناصرالدّین شاه قاجار ، کتیبه های خطی به خط نستعلیق مُذهّب ، زیارتنامه طلاکوب طرح محرابی ، کتیبه فلزی به خط کوفی ، در آهنین عهد سلجوقی ، در منبّت ، دورۀ صفویّه ، در نفیس چوبی مشهور به مدادی از دوره صفویه ، در دولنگه نقره قلمزده از دوره قاجار ، صندوق مطهّر مرقد حضرت امامزاده حمزه علیه السّلام ، رو پوش زری مرقد حضرت عبدالعظیم علیه السّلام از دوره صفویه ،پرده ماهوت عهد قاجار ، مهر های دیوانی آستان ، دهنه اسب ، جام برنجی نگهداری و برای دید زائران به تماشا گذاشته میشود.

در آستان مقدس شاه عبدالعظیم در سالهای حکومت سلجوقیان پایگاه علمی برای علما و علاقه مندان به دانش آموختن وجود داشته است که قطعا این پایگاه علمی دارای مکانی برای نگه داشتن کتابهای علمی و فرهنگی آن دوران بوده است . از اولین کتابخانه ای که در ری پایه گذاری شده اطلاع دقیق در دست نیست و روایات متفاوتی وجود دارد. ولی در دوران شاه عباس صفوی با اقدام به توسعه آستان شاه عبدالعظیم کتابخانه و حوزه علمیه ای را که توسط مغولها ویران شده بود را دوباره ساخت و دایر نمود . و تعدادی از کتابهای نفیس که از طرف شاه عباس وقف شده بود را در این کتابخانه نگهداری کردند. و بالاخره در سال 1323 هجری شمسی یکی از خادمین حرم شاه عبدالعظیم به نام مرحوم جواد مؤذنی خواستار دایر و احیا کردن مجدد کتابخانه و به دنبال آن شخصی به نام حاج سید احمد هدایتی را به همراه فرزند خویش دکتر محمدعلی هدایتی مسئول تاسیس مجدد کتابخانه میکند. از سال 1323 تا سال 1383 بارها این کتابخانه تغییر پیدا کرد ، مدتی تعطیل و دوباره برپا شد. و بالاخره در تاریخ 17/2/ 1383 به بهره بردای نهایی تا این زمان رسیده است .

سفرمی؛ معتبر ترین سامانه خرید بلیط هواپیما چارتری و سیستمی، خرید بلیط قطار و رزرو هتل با گارانتی ارزان ترین قیمت و پشتیبانی 24 ساعته پاسخگوی تمامی نیاز های مسافرتی شما است، تا سفری لذت بخش و با خیالی آسوده را تجربه کنید. سایت Safarme، از سال 1394 فعالیتش را آغاز کرد و تا کنون موفق به ارائه خدمات به صد ها هزار مشتری و جلب رضایت کامل آنها شده است. هم اکنون می توانید با خرید بلیط هواپیما، بلیط قطار، رزرو هتل و رزرو تور، به جمع مشتریان سفرمی بپیوندید و از تخفیف های ویژه ما بهرمند شوید. نی نی سایت

• 
  درباره گالری نقره شیراز
• 
  لیست فروش شیرازه کتاب
• 
  ترک اعتیاد شیراز
• 
  لیست آموزش و پرورش شیراز اخبار
• 
  دکتر دستغیب